Phì Đại Xương Vô Căn Lan Tỏa (DISH)

Phì đại xương vô căn lan tỏa (DISH) là thuật ngữ y tế chỉ một chứng rối loạn về xương khiến các mô mềm quanh xương (gân và dây chằng) bị cứng lại (vôi hóa). Những khu vực vôi hóa cũng có thể có xương mới phát triển bất thường (gai xương). Chúng gây đau đớn lan tỏa, cứng khớp và giảm khả năng vận động.

DISH thường xảy ra ở cột sống nhưng cũng có thể ảnh hưởng đến những khu vực khác trên cơ thể, chẳng hạn như các khớp ở bộ xương chi (appendicular skeleton).

Ở cột sống, gai xương có thể hình thành dọc theo dây chằng dọc trước hoặc/ và dây chằng dọc sau. Điều này dẫn đến sự hợp nhất một phần hoặc hoàn toàn của những đốt sống liền kề. Phì đại xương vô căn lan tỏa thường gặp nhất ở cột sống ngực.

Ở bộ xương ngoại vi (peripheral skeleton), DISH có dạng bệnh lý kết dính canxi. Trong đó có sự hình thành xương bệnh lý ngay tại những điểm mà dây chằng và gân gắn vào xương.

Nguyên nhân chính xác của chứng phì đại xương vô căn lan tỏa vẫn chưa được biết. Bệnh xảy ra khi có sự phát triển bất thường của xương mới và vôi hóa những mô mềm xung quanh xương. Trong đó vôi hóa mô mềm xảy ra khi có sự tích tụ muối canxi khiến dây chằng và gân cứng lại.

Những yếu tố làm tăng nguy cơ của DISH gồm:

• Giới tính: Bệnh ảnh hưởng đến nam giới nhiều hơn so với phụ nữ.
• Tuổi tác: DISH phát triển thường xuyên hơn ở những người trên 50 tuổi, không phổ biến ở những người dưới 40 tuổi.
• Thuốc: Một số loại thuốc có khả năng làm tăng nguy cơ mắc bệnh, chẳng hạn như etretinate, isotretinoin, acitretin và các dẫn xuất vitamin A khác. Nghiên cứu cho thấy, việc tiếp xúc với vitamin A trong thời gian dài sẽ tạo điều kiện cho sự vôi hóa mô mềm quanh xương tiến triển.
• Bệnh lý: Nguy cơ phát triển bệnh DISH cao hơn ở nhưng người bị tiểu đường và béo phì.

Phần lớn những người mắc chứng phì đại xương vô căn lan tỏa không có triệu chứng, bệnh thường được phát hiện ngẫu nhiên thông quan chụp X-quang kiểm tra một tình trạng khác.

Khi những triệu chứng xảy ra, chúng thường bao gồm:

• Đau lưng
• Cứng lưng khi gập hoặc/ và duỗi
• Đau lưng hoặc/ và cứng khớp trở nên tồi tệ hơn vào buổi sáng
• Tê hoặc ngứa ran ở chân
• Giảm khả năng vận động
• Khàn giọng (giọng nói thay đổi bất thường), đau hoặc khó nuốt nếu bệnh phát triển ở cổ.

Do có triệu chứng tương tự như một số tình trạng khác, chứng phì đại xương vô căn lan tỏa thường không được phát hiện qua kiểm tra lâm sàng. Bệnh chủ yếu được chẩn đoán bằng những phát hiện trên hình ảnh X-quang và chụp CT.

Chụp X-quang cột sống cho thấy sự phát triển bất thường của xương dọc theo dây chằng cột sống trước . Không gian đĩa, mặt và khớp cùng chậu không bị ảnh hưởng. Một số dấu hiệu thường thấy trên hình ảnh X-quang gồm:

• Vôi hóa tuyến tính liên tục, hình dạng "sáp nến tan chảy" dọc theo khía cạnh trước trong ở cột sống ngực
• Có dạng cốt hóa hoặc dạng kết dính xuất hiện ở các phần khác của bộ xương.
• Cốt hóa và vôi hóa thường thấy ở bên phải của cột sống. Tuy nhiên một số rối loạn bẩm sinh như dextrocardia và đảo ngược vị trí có thể khiến vôi hóa xảy ra ở phía bên phải của cột sống.
• Vôi hóa lạc chỗ và hình thành xương mới có thể nhìn thấy ở chi.

Nếu tình trạng phức tạp hơn, chụp cắt lớp vi tính (CT) sẽ được thực hiện nhằm cung cấp hình ảnh chi tiết và đánh giá hiệu quả hơn về tình trạng. Kỹ thuật này cũng giúp loại trừ những loại viêm khớp khác, chẳng hạn như viêm cột sống dính khớp.

Phì đại xương vô căn lan tỏa không gây tử vong, không ảnh hưởng đến tuổi thọ. Tuy nhiên một số biến chứng của bệnh có thể dẫn đến tử vong.

Những biến chứng nghiêm trọng và thường gặp của DISH gồm:

• Tê liệt. Khi gai xương và vôi hóa hình thành trong dây chằng chạy dọc theo cột sống, chúng có thể chèn ép lên tủy sống và rễ thần kinh, Điều này dẫn đến tê liệt, giảm hoặc mất khả năng vận động.
• Đau mãn tính
• Tăng nguy cơ gãy xương
• Ngưng thở khi ngủ
• Mất khả năng vận động trong khu vực ảnh hưởng
• Khó thở hoặc nuốt
• Nhiễm trùng phổi.

Đối với DISH, việc không điều trị có thể khiến những triệu chứng ngày càng tồi tệ hơn. Vì vậy cần điều trị kịp thời và đúng cách để giảm bớt triệu chứng và ngăn bệnh tiến triển.

Khi được điều trị, nhiều trường hợp mắc chứng phì đại xương vô căn lan tỏa có thể thành công kiểm soát bệnh và triệu chứng. Ngoài ra người bệnh sẽ có cuộc sống lành mạnh và năng động.

Không có cách để ngăn chặn quá trình phát triển của xương và sự vôi hóa liên quan đến chứng phì đại xương vô căn lan tỏa. Tuy nhiên nhiều phương pháp có thể giúp giữ cho tình trạng không trở nên tồi tệ hơn và kiểm soát triệu chứng.

Những phương pháp hữu hiệu và phù hợp nhất gồm:

1. Chườm ấm

Chườm ấm ở vùng ảnh hưởng 20 phút, 2 - 3 lần/ ngày có thể giúp giảm đau và giảm cứng khớp liên quan đến DISH. Biện pháp này cũng có tác dụng thư giãn khớp xương và mô mềm, giảm co thắt và tăng lưu thông máu. Khi thực hiện, dùng chai nước ấm, túi chườm hoặc miếng đệm sưởi trên lưng và những vùng ảnh hưởng khác.

2. Thuốc

Bệnh nhân được chỉ định một số loại thuốc nhằm kiểm soát triệu chứng của bệnh phì đại xương vô căn lan tỏa, gồm:

• Thuốc chống viêm không steroid (NSAID): Nhóm thuốc này có tác dụng giảm đau và viêm hiệu quả. Những loại thường dùng gồm Ibuprofen và Naproxen.
• Acetaminophen: Những trường hợp đau nhẹ thường được khuyên dùng Acetaminophen. Đây là một loại thuốc không kê đơn có tác dụng trị sốt và các cơn đau.
• Thuốc giãn cơ: Một loại thuốc giãn cơ thích hợp sẽ được sử dụng để giảm bớt các triệu chứng của DISH. Thuốc có tác dụng giảm co thắt / co cứng cơ và giảm đau.
• Tiêm Corticosteroid: Nếu đau không giảm khi dùng thuốc uống, bác sĩ có thể đề nghị tiêm Corticosteroid tại vùng ảnh hưởng. Thuốc có khả năng trị viêm (sưng), đau nhanh chóng và cải thiện khả năng vận động. Hiệu quả điều trị kéo dài vài tháng.

3. Vật lý trị liệu

Vật lý trị liệu gồm những bài tập giúp giảm cứng khớp, giảm đau, cải thiện khả năng vận động và tính linh hoạt. Ngoài ra việc luyện tập thường xuyên còn giúp tăng cường sự dẻo dai, phục hồi chức năng vận động và sức mạnh ở những người có dấu hiệu tê liệt.

4. Phẫu thuật

Phẫu thuật được đề nghị nếu phì đại xương vô căn lan tỏa không đáp ứng tốt với điều trị bảo tồn, khó thở, khó nuốt, xương phát triển quá mức đè lên tủy sống hoặc/ và dây thần kinh.

Khi thực hiện, bác sĩ tiến hành loại bỏ các xương phát triển bất thường và vùng vôi hóa. Điều này giảm chèn ép thần kinh tủy sống và cắt giảm triệu chứng. Hầu hết các trường hợp phẫu thuật đều được thực hiện thành công.

Sau phẫu thuật, người bệnh được yêu cầu nghỉ ngơi và chăm sóc vết thương đúng cách. Khi khỏe hơn, tập vật lý trị liệu tích cực để phục hồi toàn bộ chức năng.

Để giảm nguy cơ mắc chứng phì đại xương vô căn lan tỏa, hãy áp dụng những cách dưới đây:

• Duy trì cân nặng an toàn, giữ lượng đường trong máu khỏe mạnh bằng cách luyện tập thường xuyên và ăn uống khoa học.
• Hạn chế sử dụng thuốc có chứa vitamin A.

1. Phì đại xương vô căn lan tỏa ảnh hưởng đến công việc và cuộc sống như thế nào?

2. Lựa chọn điều trị là gì?

3. Quy trình điều trị kéo dài bao lâu?

4. Tôi cần làm gì để ngăn ngừa biến chứng của bệnh?

5. DISH có thể làm nặng hơn loại viêm khớp đang gặp hay không?

6. Những rủi ro có thể gặp khi phẫu thuật?

7. Tôi nên làm gì để duy trì lối sống năng động và lành mạnh khi bị DISH?

Phì đại xương vô căn lan tỏa là một loại viêm khớp và rối loạn phát triển xương, thường ảnh hưởng đến cột sống. Nhiều trường hợp không có triệu chứng và không ảnh hưởng đến các hoạt động thường ngày. Tuy nhiên một số người có các triệu chứng và biến chứng nghiêm trọng. Những trường hợp này nên được điều trị theo hướng dẫn của bác sĩ.