Bệnh Lupus Ban Đỏ

Bệnh lupus ban đỏ xảy ra khi hệ thống miễn dịch tấn công vào những cơ quan và mô khỏe mạnh của cơ thể. Điều gây ra những tổn thương dưới dạng viêm, sưng và đau khớp, phát ban, mệt mỏi... Những triệu chứng có thể từ nhẹ đến nặng.

Bệnh lupus ban đỏ là một bệnh tự miễn. Trong đó những tế bào và cơ quan khỏe mạnh bị tấn công bởi hệ thống miễn dịch của bạn. Điều này gây ra những triệu chứng từ nhẹ đến nặng.

Viêm do bệnh lupus ban đỏ gây ra ảnh hưởng đến khớp, da, tế bào máu, tim, phổi, não và thận. Hầu hết bệnh nhân có biểu hiện phát ban đỏ hình cánh bướm (phát ban hai bên má), sưng đau khớp. Triệu chứng đa dạng hơn tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng của bệnh.

Bệnh lupus ban đỏ có hai giai đoạn tiến triển. Bao gồm giai đoạn bùng phát và giai đoạn thuyên giảm với những triệu chứng ít nghiêm trọng hơn.

Bệnh lupus ban đỏ được phân thành nhiều thể khác nhau, bao gồm:

• Bệnh lupus ban đỏ hệ thống (SLE): Đây là thể bệnh phổ biến nhất. Trong đó nhiều bộ phận của cơ thể bị ảnh hưởng đồng thời bởi bệnh lupus.
• Lupus ban đỏ dạng đĩa (DLE): Thể bệnh này được đặc trưng bởi những phát ban da mãn tính.
• Lupus ban đỏ ở da bán cấp: Bệnh xảy ra khi tiếp xúc với ánh nắng mặt trời dẫn đến loét da trên những bộ phận của cơ thể.
• Lupus do thuốc: Thể bệnh này xảy ra do tác dụng phụ của một số loại thuốc. Lupus do thuốc làm ảnh hưởng đến nhiều mô và cơ quan, gây ra những triệu chứng giống như bệnh lupus ban đỏ hệ thống. Tuy nhiên các triệu chứng của bệnh thường là tạm thời, biến mất sau khi ngừng sử dụng thuốc.
• Lupus sơ sinh: Đây là một loại bệnh lupus ban đỏ hiếm gặp, xảy ra ở trẻ sơ sinh khi mới sinh. Những trẻ này có kháng thể được truyền từ mẹ mắc bệnh lupus vào thời điểm mang thai. Tuy nhiên bệnh không xảy ra ở tất cả trẻ sơ sinh có mẹ bị bệnh lupus.

Bệnh lupus ban đỏ xảy ra khi hệ thống miễn dịch của bạn bị rối loạn, tấn công những mô và cơ quan khỏe mạnh trong co thể.

Nguyên nhân gây rối loạn miễn dịch chưa được biết rõ. Tuy nhiên tình trạng này liên quan đến một số yếu tố dưới đây:

• Di truyền: Nguy cơ mắc bệnh lupus ban đỏ tăng lên ở người có tiền sử gia đình bị lupus hoặc những bệnh tự miễn khác. Mặc dù vậy bệnh lý này không liên quan đến một gen nhất định.
• Yếu tố môi trường: Những tác nhân trong môi trường có thể kích hoạt các triệu chứng của bệnh, cụ thể:
  • Nhiễm trùng: Nhiễm trùng do virus hoặc vi khuẩn có thể kích thích đợt bùng phát của bệnh lupus.
  • Ánh sáng mặt trời: Tia cực tím có khả năng kích thích phản ứng bên trong ở những người nhạy cảm hoặc gây ra những tổn thương da ở dạng lupus.
• Thuốc: Một số loại thuốc điều trị có khả năng kích hoạt triệu chứng của bệnh lupus ban đỏ.Chẳng hạn như:
  • Thuốc kháng sinh
  • Thuốc huyết áp
  • Thuốc chống động kinh

Những yếu tố nguy cơ của bệnh:

• Căng thẳng về cảm xúc hoặc thể chất: Mệt mỏi hoặc căng thẳng có thể kích thích đợt bùng phát ở những người có nguy cơ hoặc làm nặng hơn các triệu chứng.
• Giới tính: So với nam giới, bệnh xảy ra phổ biến hơn ở phụ nữ. Những triệu chứng thường nghiêm trọng hơn trong thời kỳ kinh nguyệt hoặc khi mang thai.
• Tuổi tác: Bệnh thường xảy ra ở những người có độ tuổi từ 15 - 45 tuổi.

Bệnh lupus ban đỏ ảnh hưởng đến nhiều cơ quan và gây ra nhiều triệu chứng. Những triệu chứng có thể nhẹ hoặc nặng, xuất hiện đột ngột hoặc phát triển từ từ, có thể tạm thời hoặc vĩnh vĩnh viễn.

Tùy thuộc vào phân loại và những cơ quan bị ảnh hưởng, người bệnh có thể gặp những triệu chứng dưới đây:

• Phát ban hình cánh bướm trên mặt, ban bao phủ má và cánh mũi. Đôi khi phát ban có thể xuất hiện ở những vị trí khác
• Tổn thương da nghiêm trọng hơn hoặc xuất hiện khi tiếp xúc với ánh nắng mặt trời
• Hiện tượng Raynaud. Căng thẳng hoặc nhiệt độ lạnh khiến ngón tay và ngón chân đổi màu, chuyển sang màu xanh hoặc trắng kèm theo ngứa ran
• Mệt mỏi
• Sốt
• Sưng đau khớp và cứng khớp
• Đau ngực
• Hụt hơi
• khô mắt
• Đau đầu
• Nhầm lẫn và mất trí nhớ
• Rụng tóc
• Thiếu máu
• Xuất hiện những vấn đề về đông máu.

Hầu hết bệnh nhân có những triệu chứng nhẹ, đặc trưng bởi những đợt bùng phát. Theo thời gian, những triệu chứng trở nên tồi tệ hơn. Sau đó cải thiện hoặc biến mất trong giai đoạn thuyên giảm.

Chẩn đoán bệnh lupus ban đỏ có thể dựa vào triệu chứng và dấu hiệu. Tuy nhiên các dấu hiệu có thể thay đổi theo thời gian và mức độ nghiêm trọng của bệnh.

Để chẩn đoán phân biệt, xét nghiệm máu và nước tiểu sẽ được chỉ định. Cụ thể:

• Kiểm tra cồng thức máu: Giúp phát hiện tình trạng thiếu máu thường gặp ở những bệnh nhân bị lupus ban đỏ.
• Kiểm tra tốc độ lắng máu: Xét nghiệm này giúp xác định tốc độ lắng xuống của những tế bào hồng cầu. Từ đó giúp xác định bệnh lupus, tình trạng viêm nhiễm, nhiễm trùng hoặc ung thư.
• Đánh giá thận và gan: Phân tích máu đánh giá hoạt động của thận và gan.
• Phân tích nước tiểu: Kiểm tra hồng cầu, nồng độ protein trong nước tiểu. Điều này giúp phát hiện tổn thương thận ở những bệnh nhân mắc bệnh lupus ban đỏ.
• Xét nghiệm kháng thể kháng nhân (ANA): Kết quả ANA dương tính cho thấy hệ thống miễn dịch đã được kích thích. Điều này xảy ra ở hầu hết bệnh nhân bị lupus ban đỏ.

Trong nhiều trường hợp, bệnh nhân được yêu siêu âm tim và X-quang để kiểm ra những tổn thương ở phổi và tim. Đôi khi sinh thiết cũng được thực hiện ở những vị trí tổn thương.

Bệnh lupus ban đỏ ảnh hưởng đến nhiều vùng trên cơ thể, không được điều trị dứt điểm. Mặc dù vậy những phương pháp có thể giúp giảm nhẹ triệu chứng và ngăn những đợt bùng phát trong tương lai.

Nếu không được điều trị, người bệnh có nguy cơ đối mặt với những biến chứng sau:

• Tổn thương thận - nguyên nhân hàng đầu gây tử vong ở bệnh nhân bị lupus ban đỏ
  • Viêm thận lupus
  • Suy thận
• Biến chứng ở não và hệ thần kinh
  • Đau đầu
  • Chóng mặt
  • Thay đổi hành vi
  • Trầm cảm
  • Co giật
  • Suy giảm thị lực
  • Suy giảm trí nhớ và lú lẫn
  • Đột quỵ
  • Khó khăn trong việc bày tỏ cảm xúc
• Những vấn đề về máu và mạch máu
  • Thiếu máu
  • Tăng nguy cơ chảy máu và đông máu
  • Viêm mạch máu
• Biến chứng ở phổi
  • Viêm niêm mạc khoang ngực dẫn đến khó thở
  • Chảy máu vào phổi (xuất huyết phổi)
  • Viêm màng phổi
  • Thuyên tắc phổi
  • Bệnh phổi kẽ lan tỏa mãn tính
  • Viêm phổi
• Biến chứng ở tim
  • Viêm cơ tim
  • Nhịp tim không đều
  • Viêm màng ngoài tim
  • Viêm động mạch hoặc màng tim
  • Tăng nguy cơ mắc bệnh tim mạch và đau tim
• Biến chứng ở mắt
  • Hội chứng khô mắt
  • Hội chứng Sjögren thứ phát
  • Bệnh võng mạc
  • Viêm củng mạc
• Tăng nguy cơ nhiễm trùng, ung thư
• Hoại tử xương (xảy ra khi lượng máu cung cấp cho xương bị suy giảm)
• Mệt mỏi, thể lực kém
• Chất lượng giấc ngủ kém
• Biến chứng khi mang thai
  • Tăng nguy cơ sảy thai
  • Sinh non
  • Cao huyết áp khi mang thai

Hiện tại không có cách chữa khỏi bệnh lupus ban đỏ. Điều trị tập trung vào kiểm soát triệu chứng, hạn chế tổn thương và đợt bùng phát.

Thông thường bệnh nhân được chỉ định dùng thuốc kết hợp lối sống lành mạnh và biện pháp chăm sóc.

1. Điều trị bằng thuốc

Bệnh nhân thường được điều trị bằng thuốc nhằm điều chỉnh hoạt động của hệ miễn dịch. Đồng thời giảm nhẹ các triệu chứng, ngăn tổn thương và những đợt bùng phát tiếp theo.

Những loại thuốc thường được chỉ định gồm:

• Thuốc chống viêm không steroid (NSAID): Ibuprofen hoặc Naproxen natri thường được kê đơn trong điều trị bệnh lupus ban đỏ. Thuốc này giúp giảm viêm, giảm đau và sưng liên quan đến bệnh lupus. NSAID cần được dùng theo chỉ định của bác sĩ để tránh gây tác dụng phụ ở dạ dày.
• Thuốc chống sốt rét: Một loại thuốc chống sốt rét, chẳng hạn như hydroxychloroquine (Plaquenil) được dùng để ngăn những đợt bùng phát của bệnh lupus. Thuốc có khả năng điều trị bệnh sốt rét, các bệnh về da và khớp do bệnh lupus ban đỏ.
• Kem steroid: Trong nhiều trường hợp, kem steroid được dùng để bôi trực tiếp lên vùng phát ban. Dùng liều thấp có thể giảm nhanh các triệu chứng từ nhẹ đến trung bình của bệnh lupus. Kem steroid thường không được dùng liều cao để tránh tác dụng phụ.
• Corticoid: Thuốc Prednisone thường được dùng để trị viêm, giảm sưng đau từ nhẹ đến nặng ở bệnh nhân bị lupus. Nếu có biến chứng ở thận hoặc não, Methylprednisolone (Medrol) sẽ được dùng để điều trị và kiểm soát những tổn thương nghiêm trọng.
• Thuốc ức chế miễn dịch: Bệnh nhân bị lupus ban đỏ nghiêm trọng được yêu cầu sử dụng thuốc ức chế miễn dịch. Thuốc có tác dụng điều chỉnh hoạt động của hệ thống miễn dịch, ngăn những phản ứng quá mức khiến các mô và cơ quan bị tổn thương thêm. Những loại thường được sử dụng gồm Methotrexate, Mycophenolate...
• Thuốc Belimumab: Đôi khi một loại kháng thể đơn dòng như belimumab (Benlysta) được dùng để điều trị bệnh lupus ban đỏ. Thuốc có khả năng làm giảm hoạt động của các tế bào bạch cầu tạo ra những tự kháng thể. Từ đó giảm nhanh triệu chứng. Tuy nhiên tiêm tĩnh mạch belimumab có thể gây ra nhiều tác dụng phụ. Do đó người bệnh cần cân nhắc sử dụng, chỉ dùng để chữa bệnh lupus không liên quan đến thận.

2. Lối sống và biện pháp chăm sóc

Những biện pháp chăm sóc tại nhà và lối sống có thể hỗ trợ giảm nhẹ triệu chứng, ngăn những đợt bùng phát của bệnh lupus ban đỏ. Đồng thời cải thiện chất lượng đời sống cho người bệnh.

• Bảo vệ da: Tránh tiếp xúc với tia cực tím trong ánh nắng mặt trời. Bởi điều này có thể làm bùng phát các triệu chứng. Thoa kem chống nắng có chỉ số chống nắng (SPF) ít nhất 55 trước khi ra ngoài. Ngoài ra nên sử dụng áo dài tay, quần dài và mũ để che chắn.
• Ngừng hút thuốc: Loại bỏ thói quen hút thuốc lá. Bởi thuốc lá có thể làm trầm trọng hơn những ảnh hưởng của bệnh lupus ban đỏ đến mạch máu và tim.
• Tập thể dục thường xuyên: Thường xuyên tập thể dục thể thao giúp nâng cao sức khỏe, tăng khả năng chống viêm. Đồng thời giữ cho tim mạch và xương khỏe mạnh.
• Chế độ ăn uống lành mạnh và đủ chất: Ăn một chế độ ăn lành mạnh và đa dạng để bổ sung đầy đủ thành phần dinh dưỡng cần thiết. Đặc biệt nên ăn nhiều trái cây, ngũ cốc, rau củ để tăng cường vitamin A, C, D, canxi và những khoáng chất khác. Nếu lupus ban đỏ gây tổn thương thận, tăng huyết áp hoặc những vấn đề về đường tiêu hóa, người bệnh cần tuân thủ chế độ ăn kiêng của bác sĩ kết hợp uống đủ nước mỗi ngày.
• Bổ sung dầu cá: Bệnh nhân bị lupus ban đỏ được khuyên bổ sung dầu cá chứa axit béo omega-3. Loại axit béo này có đặc tính kháng viêm, giảm đau và chữa lành tổn thương. Khi bổ sung, axit béo omega-3 có thể thúc đẩy quá trình lành lại của các mô, giảm đau và viêm hiệu quả.
• Kiểm soát căng thẳng: Đối phó với căng thẳng bằng cách dành nhiều thời gian cho bản thân, thư giãn, ngồi thiền hoặc tập yoga. Điều này giúp giữ cho tâm trạng tích cực, hỗ trợ kiểm soát triệu chứng và ngăn những đợt bùng phát của bệnh.

Không có phương pháp phòng ngừa cho bệnh lupus ban đỏ. Tuy nhiên nhiều biện pháp có thể ngăn kích thích các triệu chứng và những đợt bùng phát của bệnh. Cụ thể:

• Nên dành thời gian nghỉ ngơi và thư giãn. Tránh căng thẳng về cảm xúc hoặc thể chất. Để kiểm soát căng thẳng và giảm lo lắng, hãy thử ngồi thiền và tập yoga.
• Tránh tiếp xúc với nguồn lây nhiễm vi khuẩn và virus. Điều trị tốt những tình trạng nhiễm trùng khi có dấu hiệu.
• Không tiếp xúc trực tiếp với ánh nắng mặt trời vào thời điểm gay gắt. Nên che chắn và bôi kem chống nắng để bảo vệ da.
• Duy trì các thói quen lành mạnh bao gồm:
  • Ngủ đủ giấc.
  • Ăn uống đầy đủ dinh dưỡng, lựa chọn thực phẩm tươi và lành mạnh.
  • Duy trì vận động, luyện tập thể dục mỗi ngày.
  • Tránh làm việc gắng sức. Cân bằng thời gian làm việc và nghỉ ngơi.
  • Luôn suy nghĩ tích cực.
  • Không hút thuốc lá.
  • Uống nhiều nước nhưng hạn chế rượu bia.

1. Phác đồ điều trị của tôi là gì?

2. Quá trình điều trị diễn ra trong bao lâu?

3. Điều gì có thể làm bùng phát bệnh lupus ban đỏ?

4. Những điều cần tránh khi điều trị là gì?

5. Thuốc điều trị nào tốt nhất cho tình trạng hiện tại?

6. Có những rủi ro và lợi ích gì từ những cách điều trị?

7. Những biện pháp chăm sóc tại nhà được đề nghị là gì?

Bệnh lupus ban đỏ là bệnh tự miễn, ảnh hưởng đến nhiều cơ quan trên cơ thể. Bệnh cần được điều trị tích cực và loại bỏ yếu tố nguy cơ để ngăn những đợt bùng phát và biến chứng. Tốt nhất nên tuân thủ và tích cực điều trị theo phác đồ của bác sĩ.