Lao Cột Sống

Lao cột sống là bệnh nhiễm trùng do vi khuẩn Mycobacterium tuberculosis (vi khuẩn lao) lây lan từ phổi đến cột sống. Tình trạng này gây ra nhiều triệu chứng nghiêm trọng, có thể dẫn đến dị dạng cột sống và liệt chi dưới.

Lao cột sống còn được gọi là mục xương sống - một bệnh lao ngoài phổi. Bệnh lý này thể hiện cho những tổn thương ở cột sống do vi khuẩn Mycobacterium tuberculosis (vi khuẩn lao) gây ra.

Mycobacterium tuberculosis thường ảnh hưởng đến phổi. Tuy nhiên vi khuẩn này cũng có thể lây lan và ảnh hưởng đến những bộ phận khác của cơ thể, trong có xương cột sống.

Sau khi phát triển trong xương, vi khuẩn lao gây viêm khớp đĩa đệm. Chúng xâm nhập vào hai đốt sống liền kề, lan rộng vào khoang đĩa đệm khiến cột sống mất vững và nhiều vấn đề nghiêm trọng khác. Tình trạng này thường ảnh hưởng đến cột sống ngực và cột sống thắt lưng.

Vi khuẩn Mycobacterium tuberculosis (vi khuẩn lao) là nguyên nhân gây lao cột sống. Vi khuẩn này thường xâm nhập vào phổi đầu tiên và gây lao phổi. Khi không được điều trị, vi khuẩn tiếp tục di chuyển qua đường máu hoặc theo hạch bạch huyết lan đến xương và các cơ quan khác. Sau cùng dẫn đến lao cột sống.

Ở trạng thái bình thường, đĩa đệm nằm giữa hai đốt sống, giúp cung cấp sự linh hoạt và giảm xóc khi chuyển động. Tuy nhiên sự phát triển của vi khuẩn lao khiến cả hai đốt sống điều bị ảnh hưởng, đĩa đệm không nhận đủ máu và chất dinh dưỡng. Điều này dẫn đến hoại tử mô đệm (chết mô), hẹp/ xẹp đốt sống và bội nhiễm.

Đối với những trường hợp nặng, vi khuẩn lao gây nhiễm trùng nhiều đốt sống, sau đó lan đến cơ thắt lưng và hình thành ổ áp xe. Những trường hợp này cần được xử lý sớm để tránh biến chứng.

Những yếu tố làm tăng nguy cơ mắc bệnh gồm:

• Nam giới. Kết quả nghiên cứu cho thấy, tỉ lệ mắc bệnh giữa nam và nữ là 2:1
• Nhiễm HIV
• Suy giảm hệ miễn dịch do nhiễm HIV, điều trị ung thư và dùng thuốc ức chế miễn dịch
• Có tiền sử mắc bệnh lao phổi hoặc lao xương
• Tiếp xúc với bệnh nhân bị lao phổi

Vi khuẩn Mycobacterium tuberculosis có khả năng lây lan từ người sang người thông qua những con đường sau:

• Lây lan thông qua những tổn thương ngoài da
• Tiếp xúc với giọt bắn hoặc dịch hô hấp của những người bị lao do hắt hơi, xì mũi, ho và nói chuyện
• Lây truyền từ mẹ sang con.

Lao cột sống tiến triển âm thầm, giai đoạn đầu thường không có triệu chứng. Khi cột sống bị tổn thương nhiều hơn, người bệnh sẽ có những triệu chứng dưới đây:

+ Triệu chứng tại chỗ

Lao cột sống lưng

• Đau lưng
  • Đau nhức âm ỉ và tăng mức độ nghiêm trọng theo thời gian
  • Đau nhiều hơn vào buổi chiều tối
  • Đau nhức dữ dội kèm theo co giật ở một hoặc cả hai chân
• Co thắt cơ bắp
• Cứng khớp
• Sưng tấy
• Biến dạng khớp hoặc vẹo cột sống
• Loét
• Phạm vi chuyển động giảm
• Sưng hạch bạch huyết
• Áp xe lạnh

Nếu lao cột sống làm tăng áp lực lên các dây thần kinh và tủy sống, người bệnh còn có những triệu chứng sau:

• Tê, ngứa ran hoặc châm chích
• Yếu chân
• Rối loạn biến dưỡng da, lông và móng
• Suy giảm cảm giác
• Đau nhức dữ dội do tổn thương rễ thần kinh
• Hội chứng chùm đuôi ngựa
• Liệt dương hoặc liệt nửa người ở trường hợp nặng

Lao cột sống cổ

• Đau nhức âm ỉ hoặc đau nặng ở cổ
• Vẹo cổ
• Cứng cổ
• Đau cổ lan lên đầu, lan qua vai và xuống tay
• Nói lắp và khó nuốt
• Áp xe hầu họng
• Liệt nửa người hoặc liệt tứ chi ở trường hợp nặng

+ Triệu chứng toàn thân

• Mệt mỏi
• Yếu đuối
• Ớn lạnh
• Sốt nhẹ, thường vào ban đêm
• Giảm sự thèm ăn
• Giảm cân
• Đổ nhiều mồ hôi vào ban đêm.

+ Triệu chứng theo các các giai đoạn

Bênh lao cột sống nói riêng và bệnh lao xương nói chung có 5 giai đoạn tiến triển (ứng với những tổn thương từ nhẹ đến nặng). Các giai đoạn này sẽ có những triệu chứng sau:

• Viêm bao hoạt dịch
  • Bao hoạt dịch bị viêm do lao khiến người bệnh thường xuyên bị co thắt cơ và đau vào ban đêm.
• Viêm khớp sớm
  • Đau khớp / đau lưng hoặc cổ
  • Co thắt cơ
  • Ảnh hưởng đến chức năng hàng ngày
• Viêm khớp muộn
  • Tăng mức độ đau nhức và co thắt
  • Giảm chức năng của vùng cột sống bị ảnh hưởng
  • Mất hơn 75% phạm vi chuyển động
• Viêm khớp tiến triển + bán trật khớp và trật khớp
  • Các khớp liên quan bị biến dạng
  • Giảm phạm vi chuyển động nghiêm trọng
• Viêm khớp giai đoạn cuối
  • Cứng khớp và không thể thực hiện các chuyển động.

Lao cột sống không phổ biến, chỉ xảy ra ở 1 - 3% trường hợp mắc bệnh lao. Ngoài ra các triệu chứng tương tự như một số bệnh lý khác khiến quá trình chẩn đoán gặp nhiều khó khăn.

Trong quá trình thăm khám, bệnh nhân được kiểm tra tiền sử bệnh lao và các triệu chứng ở xương khớp. Bác sĩ có thể yêu cầu bệnh nhân đi lại hoặc quan sát và sờ lên vùng tổn thương. Điều này giúp xác định biến dạng và yếu chi.

Một số xét nghiệm chuyên sâu hơn được thực hiện nhằm xác định chẩn đoán. Bao gồm:

• Xét nghiệm da và máu: Những xét nghiệm này được thực hiện để xác định sự hiện diện của vi khuẩn Mycobacterium tuberculosis.
• Soi vi khuẩn: Nếu có áp xe, bác sĩ có thể tiến hành chọc hút mủ và soi tươi. Điều này giúp xác định loại vi khuẩn đang gây nhiễm trùng.
• Chụp X-quang: X-quang thường quy có thể cho thấy sự xói mòn của xương, giảm chiều cao của đốt sống, cột sống tròn và những khối xương phát triển bên cạnh cột sống. Những triệu chứng này có thể cho biết cột sống đang bị tổn thương bởi lao.
• Chụp cộng hưởng từ (MRI): Bệnh nhân được chụp cộng hưởng từ (MRI) để kiểm tra các mô. Hình ảnh thu được có thể cho thấy tình trạng thu hẹp không gian xung quanh tủy sống (ống sống), áp xe trong xương và sưng trong tủy sống.
• Chụp cắt lớp vi tính (CT scan): CT scan cho phép bác sĩ kiểm tra sự phá hủy xương do vi khuẩn lao gây ra.
• Chụp cắt lớp phát xạ positron (PET scan): Đôi khi chụp cắt lớp phát xạ positron sẽ được chỉ định để phân biệt nhiễm trùng mô mềm và nhiễm trùng xương.

Lao cột sống cần được phát hiện và điều trị sớm để ngăn biến chứng và tử vong cho người bệnh. Tuy nhiên bệnh lý này có những triệu chứng mờ nhạt trong giai đoạn đầu, thường không được phát hiện cho đến khi cột sống bị biến dạng.

Khi được điều trị thích hợp (dùng thuốc hoặc phẫu thuật), lao cột sống có thể được chữa khỏi sau vài tháng. Việc trì hoãn hoặc không điều trị có thể khiến người bệnh đối mặt với những biến chứng dưới đây:

• Chèn ép tủy sống và dây thần kinh dẫn đến đau mãn tính
• Biến dạng cột sống (gù/ vẹo cột sống)
• Gãy xương bệnh lý
• Áp xe hầu họng
• Suy hô hấp do khung xương chậu bị ảnh hưởng
• Liệt cơ tròn
• Teo cơ
• Mất/ giảm khả năng vận động
• Nén tủy sống
• Lao lan rộng
• Liệt nửa người hoặc tứ chi
• Tử vong.

Để điều trị lao cột sống, người bệnh được yêu cầu dùng thuốc kháng lao kết hợp với những biện pháp can thiệp khác.

1. Thuốc

Tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng, lao cột sống có thể được điều trị từ 4 - 9 tháng. Những loại thuốc thường được sử dụng gồm:

• Thuốc kháng lao

Thuốc kháng lao được dùng với loại và liều lượng thích hợp, dùng trong thời gian dài để đảm bảo rằng vi khuẩn lao được tiêu diệt hoàn toàn. Những loại được dùng phổ biến:

• • Moxifloxacin
  • Rifapentine và Isoniazid

Các thuốc kháng lao thường được dùng kết hợp để đạt hiệu quả cao trong việc tiêu diệt vi khuẩn lao, điều trị lao cột sống và nhiễm trùng lao ngầm (lao ẩn nấu hoặc không bọc phát). Ngoài ra những loại thuốc này còn có tác dụng ngăn nhiễm trùng tái phát.

• Fluoroquinolone

Fluoroquinolone là một loại thuốc kháng khuẩn. Thuốc này được chỉ định cho những trường hợp lao kháng thuốc. Fluoroquinolone được dùng với thời gian và liều lượng thích hợp để phòng ngừa các tác dụng phụ..

• Thuốc giảm đau

Một loại thuốc giảm đau thích hợp như Acetaminophen hoặc Ibuprofen có thể được dùng để giảm bớt cơn đau do lao cột sống gây ra. Thuốc này mang đến hiệu quả nhanh cho những cơn đau nhẹ và vừa. Từ đó cải thiện vận động và giúp người bệnh cảm thấy thoải mái hơn.

2. Phẫu thuật

Phẫu thuật là một phần của phác đồ điều trị lao cột sống. Phương pháp này phù hợp với những bệnh nhân có các tình trạng sau:

• Cột sống bị biến dạng hoặc bị phá hủy nghiêm trọng
• Có chèn ép / tổn thương tủy sống hoặc dây thần kinh
• Nguy cơ liệt cao
• Áp xe lớn
• Điều trị bảo tồn không mang đến hiệu quả tối đa.

Phụ thuộc vào mức độ tổn thương xương, phẫu thuật có thể bao gồm:

• Làm sạch/ cắt bỏ các mô bị nhiễm trùng
• Loại bỏ các xương bị xói mòn
• Chọc hút mủ, nạo bỏ túi áp xe
• Giải nén tủy sống và dây thần kinh
• Ổn định hoặc hợp nhất các đốt sống bằng vít và thanh kim loại.

3. Biện pháp chăm sóc tại nhà

Thực hiện thêm những biện pháp dưới đây có thể giúp giảm bớt các triệu chứng của lao cột sống, bao gồm:

• Luyện tập: Bác sĩ hoặc chuyên gia vật lý trị liệu có thể hướng dẫn bạn một số bài tập thích hợp và nhẹ nhàng. Điều này giúp làm mạnh cho các cơ bắp hỗ trợ và xương cột sống. Đồng thời giúp duy trì sự linh hoạt và khả năng vận động. Ngoài ra người bệnh cũng được yêu cầu luyện tập đều đặn với các bài tập kéo giãn, có tác dụng giảm đau, điều chỉnh tư thế và giảm nguy cơ liệt.
• Nghỉ ngơi: Nghỉ ngơi hợp lý và không làm việc gắng sức để phục hồi thể trạng và chống mệt mỏi do lao. Ngoài ra cần tránh những hoạt động có thể gây khó chịu và đau nhức thêm, chẳng hạn như nâng vật nặng.
• Nẹp: Bác sĩ có thể hướng dẫn sử dụng nẹp để hỗ trợ, tăng sự ổn định và giảm áp lực cho cột sống. Thiết bị này cũng giúp giảm nguy cơ chấn thương thêm và gãy xương bệnh lý cho những trường hợp nặng.
• Chườm ấm: Chườm ấm giúp làm dịu cơn đau, thư giãn, giảm co thắt và cứng khớp. Khi thực hiện, đặt túi chườm hoặc chai nước ấm lên vị trí đau, sau đó nắm thư giãn trong 20 phút.
• Bổ sung dinh dưỡng: Cần bổ sung đầy đủ dinh dưỡng từ chế độ ăn uống lành mạnh. Đặc biệt nên tăng cường bổ sung các thành phần dinh dưỡng có khả năng chống nhiễm trùng và tăng sức đề kháng. Cụ thể như vitamin A, C, các chất chống oxy hóa trong quả mọng, rau xanh...

Bệnh lao cột sống có thể được ngăn ngừa bằng những biện pháp sau:

• Mang khẩu trang khi đến nơi đông người hoặc nơi công cộng.
• Không tiếp xúc gần với những người mắc bệnh lao. Nếu phải tiếp xúc, cần mang khẩu trang y tế, sau đó rửa sạch tay để phòng ngừa lây nhiễm.
• Chăm sóc vết thương hở đúng cách.
• Nếu mắc bệnh lao, cần theo dõi và điều trị tích cực để tránh bệnh lao lây lan và gây tổn thương do cột sống.
• Thường xuyên rửa tay sạch sẽ.
• Nếu dương tính xới xét nghiệm PPD (phương pháp xét nghiệm phản ứng lao tố), cần dùng thuốc theo chỉ định của bác sĩ để ngăn lao hoạt động.
• Nếu có bất kỳ dấu hiệu bất thường nào, cần khám, điều trị sớm và tích cực.
• Thực hiện các biện pháp giúp nâng cao sức khỏe và sức đề kháng để chống lại nhiễm trùng. Cụ thể:
  • Bổ sung đầy đủ dinh dưỡng từ chế độ ăn uống, đặc biệt là vitamin C có trong các loại trái cây và rau củ quả.
  • Tập thể dục đều đặn hoặc chơi thể thao.
  • Nghỉ ngơi hợp lý và ngủ đủ giấc.

1. Tình trạng của tôi có nghiêm trọng không? Mức độ tổn thương cột sống?

2. Phương pháp điều trị được chỉ định và lợi ích đạt được là gì?

3. Có những lựa chọn phẫu thuật nào? Kỹ thuật nào cần thiết nhất?

4. Mất bao lâu để chữa khỏi lao cột sống?

5. Tôi có cần cách ly y tế hay không?

6. Lao cột sống và quá trình điều trị ảnh hưởng đến đời sống của tôi như thế nào?

7. Tôi có thể trở lại các hoạt động thể chất hay không?

8. Tôi nên luyện tập như thế nào?

Bênh lao cột sống gây ra nhiều biến chứng và khiến người bệnh tử vong nếu không được điều trị sớm. Chính vì vậy, những trường hợp có dấu hiệu bất thường hoặc tiền sử lao cần khám và theo dõi sức khỏe định kỳ. Đồng thời điều trị theo chỉ định của bác sĩ chuyên khoa.