Hội Chứng Ruột Kích Thích

Hội chứng ruột kích thích là thuật ngữ chỉ một nhóm các triệu chứng gồm tiêu chảy, đau bụng, đầy hơi và táo bón. Mặc dù không rõ nguyên nhân nhưng bệnh được cho là liên quan đến những cơn co thắt cơ trong ruột, nhiễm trùng và nhiều yếu tố khác. Thông thường thuốc sẽ được dùng để làm dịu các triệu chứng.

Hội chứng ruột kích thích (IBS) còn được gọi là viêm đại tràng co thắt, viêm đại tràng kích thích. Đây là một rối loạn tương tác giữa ruột và não khiến đường tiêu hóa trở nên rất nhạy cảm. Từ đó phát triển một nhóm các triệu chứng, thường bao gồm tiêu chảy, đau bụng, đầy hơi và táo bón.

Những triệu chứng thường xảy ra đồng thời, có thể ngắn hạn hoặc dài hạn (trong nhiều năm). Điều này làm ảnh hưởng đáng kể đến cuộc sống.

Tuy nhiên hội chứng ruột kích thích không làm hỏng đường tiêu hóa hoặc tăng nguy cơ ung thư đại tràng. Những triệu chứng thường được kiểm soát bằng thuốc, thay đổi chế độ ăn uống và lối sống.

Dựa trên rối loạn về nhu động ruột, hội chứng ruột kích thích được phân thành những loại dưới đây:

• IBS kèm táo bón (IBS-C): Loại này khiến hầu hết phân của bệnh nhân cứng và vón cục.
• IBS kèm theo tiêu chảy (IBS-D): Hầu hết phân đều lỏng và nhiều hơn.
• Hội chứng ruột kích thích với thói quen đại tiện hỗn hợp (IBS-M): Người bệnh có cả phân cứng và vón cục cũng như phân lỏng và nhiều nước trong cùng một ngày.

Nguyên nhân gây hội chứng ruột kích thích chưa được xác định. Tuy nhiên bệnh được cho là liên quan đến một số vấn đề dưới đây:

• Co thắt cơ trong ruột

Khi thức ăn được chuyển qua đường tiêu hóa, những lớp cơ ở thành ruột co lại. Tuy nhiên một người có thể có những cơn co thắt mạnh hơn và dài hơn bình thường. Điều này khiến người bệnh thường xuyên có dấu hiệu tiêu chảy, đầy hơi và chướng bụng.

Trong nhiều trường hợp khác, bệnh nhân có những cơn co thắt yếu. Điều này khiến quá trình di chuyển thức ăn chậm hơn, phân khô và cứng.

• Vấn đề về thần kinh

Phân hoặc đầy hơi khiến bụng khó chịu. Điều này thường liên quan đến những vấn đề của dây thần kinh trong hệ tiêu hóa. Ngoài ra sự dẫn truyền tín hiệu kém giữa não và ruột cũng khiến cơ thể tạo ra những phản ứng quá mức với những thay đổi trong quá trình tiêu hóa.

• Căng thẳng

Một số nghiên cứu cho thấy, căng thẳng trong thời thơ ấu khiến người bệnh có nhiều triệu chứng của hội chứng ruột kích thích hơn. Ngoài ra căng thẳng và lo lắng có thể kích hoạt hoặc làm trầm trọng hơn những triệu chứng của bệnh.

• Hậu nhiễm trùng

Tiêu chảy nặng do nhiễm vi khuẩn hoặc virus (viêm dạ dày ruột) có thể khiến hội chứng ruột kích thích xảy ra trong tương lai.

• Sự phát triển quá mức của vi khuẩn đường ruột (SIBO)

Hội chứng ruột kích thích thường gặp ở những người có vi khuẩn phát triển quá mức trong ruột. Trong đó SIBO thường dẫn đến IBS tiêu chảy. Tuy nhiên bệnh cũng có thể gây ra IBS táo bón.

• Chế độ ăn uống

Chế độ ăn uống có khả năng kích hoạt những triệu chứng của IBS. Một số sản phẩm như rượu, sữa và sô cô la có thể khiến những triệu chứng trở nên tồi tệ hơn, tăng táo bón hoặc tiêu chảy. Trong khi đó một số loại trái cây, rau và nước ngọt có thể gây đầy hơi, chẳng hạn như rau cần tây, đậu, cà rốt, nho khô, chuối...

• Thiếu vitamin D

Thiếu vitamin D thường phổ biến hơn ở những người bị ảnh hưởng bởi IBS. Loại vitamin này tham gia vào quá trình điều chỉnh những yếu tố làm kích hoạt các triệu chứng của IBS. Chẳng hạn như phản ứng miễn dịch, viêm nhiễm, hệ vi sinh vật đường ruột.

Bạn cũng có nguy cơ cao hơn khi có những yếu tố dưới đây:

• Tiền sử gia đình mắc hội chứng ruột kích thích
• Lạm dụng tình dục hoặc thể chất
• Không dung nạp thức ăn
• Trầm cảm hoặc lo lắng thường xuyên
• Bệnh thường phổ biến hơn ở những người dưới 50
• Phụ nữ có nguy cơ cao hơn.

Những triệu chứng của hội chứng ruột kích thích thường xảy ra trong một thời gian dài. Hầu hết bệnh nhân có những dấu hiệu và triệu chứng dưới đây:

• Đau bụng hoặc chuột rút
  • Thường xảy ra ở nửa dưới của bụng
  • Thường đỡ hơn sau khi đi đại tiện và nặng hơn sau khi ăn
• Đầy hơi
• Thay đổi hình dạng của phân. Một người có thể có phân cứng và vón cục (táo bón) hoặc phân lỏng và nhiều nước (tiêu chảy) hoặc cả hai
• Táo bón gây căng thẳng và khiến người bệnh cảm thấy đi tiêu không hết
• Tiêu chảy dẫn đến đi ngoài đột ngột
• Thay đổi tần suất đi tiêu
• Khí thừa
• Có chất nhầy trong phân.

Một số triệu chứng khác:

• Mệt mỏi và thiếu năng lượng
• Buồn nôn
• Đau lưng
• Đại tiện không tự chủ
• Có một số vấn đề về đi tiểu, chẳng hạn như đi tiểu thường xuyên hoặc đột ngột muốn đi tiểu.

Những triệu chứng có xu hướng xảy ra lặp đi lặp lại khiến người bệnh khó chịu hoặc căng thẳng. Tuy nhiên áp dụng những biện pháp chăm sóc và điều trị có thể làm dịu các triêu chứng, giúp người bệnh cảm thấy tốt hơn về thể chất và tinh thần.

Để chẩn đoán hội chứng ruột kích thích, người bệnh được kiểm tra tiền sử bệnh và triệu chứng theo tiêu chí Rome. Tiêu chí này bao gồm đau bụng / khó chịu ít nhất 1 ngày/ tuần trong 1 tháng, thay đổi độ đặc của phân và tần suất đi đại tiện, khó chịu liên quan đến việc đi đại tiện.

Ngoài ra một số xét nghiệm sẽ được chỉ định để loại trừ những yếu tố khác và chẩn đoán xác định. Cụ thể:

• Nội soi đại tràng
• Nội soi đường tiêu hóa trên
• Chụp cắt lớp vi tính (CT)
• Xét nghiệm không dung nạp Lactose
• Xét nghiệm phân
• Kiểm tra hơi thở tìm kiếm vi khuẩn.

Hội chứng ruột kích thích không làm tổn thương hệ tiêu hóa và không làm tăng nguy cơ ung thư ruột kết. Những triệu chứng của bệnh sẽ được kiểm soát khi dùng thuốc và thay đổi lối sống.

Ở những trường hợp nặng, các triệu chứng lặp đi lặp lại có thể gây rối loạn tâm trạng (lo lắng, trầm cảm) hoặc làm giảm chất lượng cuộc sống. Ngoài ra táo bón hoặc tiêu chảy nhiều lần khiến bệnh nhân bị trĩ, cơ thể mệt mỏi và ảnh hưởng đến chất lượng giấc ngủ.

Điều trị tập trung vào việc cắt giảm những triệu chứng của bệnh. Trong đó một số thuốc và lối sống lành mạnh có thể giúp giảm nhanh những triệu chứng của hội chứng ruột kích thích. Cụ thể:

1. Thay đổi lối sống

Nếu có triệu chứng nhẹ, việc thay đổi chế độ ăn uống và lối sống có thể giúp giảm bớt tình trạng.

• Kiểm soát căng thẳng

Dành nhiều thời gian nghỉ ngơi, luyện tập thể dục nhẹ nhàng, ngồi thiền... có thể giúp kiểm soát căng thẳng, giảm bớt trầm cảm và lo lắng. Từ đó hạn chế việc kích thích hoặc làm tồi tệ hơn những triệu chứng của IBS.

• Ăn thực phẩm giàu chất xơ

Nếu hội chứng ruột kích thích gây táo bón, hãy thực hiện chế độ ăn uống nhiều chất xơ. Chất này giúp làm mềm phân và kiểm soát tình trạng táo bón. Chất xơ có nhiều trong những loại trái cây, rau củ và ngũ cốc nguyên hạt.

• Uống nhiều nước

Uống nước lọc mỗi ngày, khoảng 2 lít nước. Nước góp phần giảm táo bón, giảm nguy cơ mất nước do tiêu chảy thường xuyên. Không nên uống rượu bia để tránh kích thích hoặc làm trầm trọng hơn những triệu chứng của bệnh.

• Ngủ đủ giấc

Đảm bảo ngủ đủ để cơ thể được phục hồi, giảm bớt những yếu tố có khả năng kích thích hội chứng ruột kích thích.

• Luyện tập thể dục đều đặn

Thường xuyên tập thể dục thể thao giúp kích thích sự co bóp của ruột, giảm táo bón và tiêu chảy. Ngoài ra việc luyện tập còn giúp duy trì sức khỏe, giảm căng thẳng và ngăn tái diễn những triệu chứng của IBS.

• Dùng bạc hà

Uống một tách trà bạc hà ấm hoặc viên uống chứa dầu bạc hà. Những hoạt chất trong loại thảo dược này có khả năng kháng viêm, giảm đầy hơi, tiêu chảy và đau bụng. Ngoài ra hương thơm từ bạc hà cũng giúp thư giãn và giảm cảm giác khó chịu.

• Ăn một chế độ ăn lành mạnh

Những người bị hội chứng ruột kích thích nên thường xuyên ăn sữa chua để bổ sung men vi sinh (Probiotic). Đây là một loại vi khuẩn tốt, giúp cân bằng hệ vi sinh trong đường ruột. Ngoài ra bổ sung lợi khuẩn mỗi ngày còn giúp giảm triệu chứng đau bụng, đầy hơi, tiêu chảy và táo bón của người bệnh.

Một số lưu ý khác cho người mắc hội chứng ruột kích thích:

• • Ăn đầy đủ dinh dưỡng.
  • Tránh những loại thực phẩm làm nặng hơn các triệu chứng, bao gồm: Nhóm thực phẩm nhiều khí (như thức uống có cồn và ga), thực phẩm chứa carbohydrate (tránh tiêu thụ nếu dị ứng với nhóm thực phẩm này), thực phẩm chứa gluten (như lúa mạch đen và lúa mì).
  • Hạn chế phô mai và sữa ở những bệnh nhân không dung nạp Lactose. Những trường hợp này nên đảm bảo bổ sung đủ lượng canxi cần thiết từ những nguồn khác như cá hồi, rau bina, bông cải xanh...
  • Không bỏ bữa. Tốt nhất nên ăn cùng một thời điểm mỗi ngày để đều hòa chức năng ruột.
  • Ăn nhiều bữa nhỏ thay vì ăn 2 - 3 bữa ăn lớn mỗi ngày để giảm bớt khó chịu do tiêu chảy.
  • Ăn nhiều thực phẩm giàu chất xơ. Chẳng hạn như ăn nhiều trái cây, rau, ngũ cốc và các loại hạt. Chất xơ giúp phân mềm hơn và hạn chế táo bón.
  • Thêm chất xơ bổ sung vào chế độ ăn uống ở những người bị táo bón nặng, chẳng hạn như Citrucel và Metamucil.
  • Uống nhiều nước (khoảng 8 ly nước mỗi ngày).
  • Tránh caffein từ một số thực phẩm như cà phê, sô cô la, trà...
• Đừng hút thuốc 

Những người mắc hội chứng ruột kích thích cần ngừng hút thuốc lá để tránh làm nặng hơn những triệu chứng của bệnh.

2. Thuốc

Nếu triệu chứng không giảm bằng các biện pháp chăm sóc tại nhà, người bệnh sẽ được chỉ định một số loại thuốc. Thường bao gồm:

• Thuốc chống táo bón: Sorbitol hoặc một loại thuốc chống táo bón khác sẽ được chỉ định cho những bệnh nhân mắc hội chứng ruột kích thích. Đây là một loại thuốc nhuận tràng thẩm thấu, giúp chữa chứng táo bón hiệu quả. Trong một số trường hợp, Lubiprostone (Amitiza) được dùng cho phụ nữ bị táo bón do hội chứng ruột kích thích, không có đáp ứng với loại khác.
• Thuốc chống tiêu chảy: Nếu bị tiêu chảy nhiều lần, người bệnh sẽ được sử dụng một loại thuốc được gọi là thuốc chống tiêu chảy. Thuốc có tác dụng kiểm soát bệnh tiêu chảy và giảm cảm giác khó chịu. Chẳng hạn như:
  • Alosetron (Lotronex): Được dùng cho phụ nữ tiêu chảy nặng không đáp ứng với phương pháp khác. Thuốc này giúp làm chậm quá trình di chuyển của chất thải qua ruột non và làm thư giãn ruột kết.
  • Eluxadoline (Viberzi): Làm tăng trương lực cơ ở trực tràng, giảm tiết dịch trong ruột và giảm co thắt cơ. Từ đó làm dịu tiêu chảy hiệu quả.
• Thuốc kháng cholinergic: Nhóm thuốc này được dùng để giảm đau do co thắt ruột. Tuy nhiên thuốc kháng cholinergic không phù hợp với những bệnh nhân mắc chứng táo bón vì có thể làm trầm trọng hơn những triệu chứng. Trong đó Dicyclomine (Bentyl) là loại thường được sử dụng.
• Thuốc giảm đau: Nếu có cảm giác đau đớn dữ dội hoặc đầy hơi, thuốc gabapentin (Neurontin) hoặc Pregabalin (Lyrica) sẽ được sử dụng để làm dịu những triệu chứng.
• Thuốc chống trầm cảm: Bệnh nhân có thể được chỉ định một loại thuốc chống trầm cảm thuộc nhóm SSRI hoặc thuốc chống trầm cảm ba vòng. Thuốc có tác dụng giảm trầm cảm, giảm đau bằng cách ức chế hoạt động của những tế bào thần kinh kiểm soát đường ruột. Thuốc chống trầm cảm SSRI thường được chỉ định cho bệnh nhân bị táo bón trong khi thuốc chống trầm cảm ba vòng mang đến lợi ích cho người bị tiêu chảy.
• Rifaximin (Xifaxan): Đây là một loại thuốc kháng sinh làm giảm tiêu chảy và sự phát triển của vi khuẩn.

3. Cấy ghép hệ vi sinh vật trong phân (FMT)

Cấy ghép hệ vi sinh vật trong phân (FMT) là một phương pháp mới, có thể được ứng dụng để điều trị hội chứng ruột kích thích của bạn. Trong đó ruột kết của người bệnh được cấy ghép phân đã xử lý của người khác. Điều này giúp khôi phục vi khuẩn đường ruột khỏe mạnh.

Không rõ nguyên nhân gây hội chứng ruột kích thích. Vì vậy bệnh không được ngăn ngừa. Tuy nhiên việc tránh những yếu tố kích thích và thay đổi lối sống có thể giúp ngăn những triệu chứng bùng phát, bao gồm:

• Tránh căng thẳng và lo lắng. Căng thẳng quá mức có thể được kiểm soát bằng cách ngồi thiền, thực hiện những bài tập hít thở sâu và yoga.
• Tránh ăn những loại thực phẩm mà cơ thể bị dị ứng.
• Điều trị tốt những bệnh lý liên quan đến hội chứng ruột kích thích, chẳng hạn như nhiễm trùng.
• Thực hiện chế độ ăn uống hợp lý, uống nhiều nước và ăn nhiều chất xơ nếu bị táo bón. Hãy chia nhỏ khẩu phần ăn để giảm bớt cảm giác khó chịu của bệnh tiêu chảy. Ngoài ra nên bổ sung đầy đủ chất dinh dưỡng, đặc biệt nên tăng cường bổ sung vitamin và men vi sinh để tăng cường lợi khuẩn, bảo vệ đường ruột.
• Duy trì thói quen ăn uống tốt như ăn đúng bữa, ăn chậm nhai kỹ và uống nhiều nước.
• Ăn uống đảm bảo vệ sinh. Tốt nhất nên lựa chọn những loại thực phẩm sạch và an toàn, luôn ăn chín, uống sôi để đường tiêu hóa được bảo vệ. Tránh ăn những loại thịt còn sống hoặc tái.
• Thường xuyên luyện tập thể dục thể thao. Điều này giúp kích thích sự co bóp của ruột, duy trì sức khỏe, hạn chế tiêu chảy và táo bón.

1. Nguyên nhân gây ra những triệu chứng của tôi là gì?

2. Có bao nhiêu lựa chọn điều trị? Phương pháp nào được đề xuất?

3. Phác đồ của tôi như thế nào?

4. Có những biện pháp chăm sóc nào giúp giảm nhẹ triệu chứng?

5. Mất bao lâu để kiểm soát các triệu chứng?

6. Tôi nên là gì để ngăn ngừa tái phát?

7. Tôi có nên thay đổi chế độ ăn uống của mình không?

Hội chứng ruột kích thích gây ra nhiều triệu chứng khó chịu, ảnh hưởng đến đời sống và khiến người bệnh căng thẳng. Tuy nhiên bệnh có tiên lương tốt, không làm tổn thương hệ tiêu hóa. Ngoài ra dùng thuốc và thay đổi lối sống có thể giúp giảm nhanh những triệu chứng của bệnh.