Tỳ Thận Dương Hư: Nguyên Nhân, Dấu Hiệu Và Điều Trị

Bài viết được tham vấn chuyên môn bởi Lương Y Đỗ Minh Tuấn | Lĩnh vực khám chữa: Thận hư Nơi công tác Phòng Chẩn Trị YHCT Đỗ Minh Đường – Hà Nội

Tỳ thận dương hư là tình trạng suy giảm chức năng tạng thận và tỳ. Bệnh đặc trưng bởi các triệu chứng về thận, bài tiết, sinh lý, làn da và tiêu hóa. Đây là chứng bệnh không đe dọa đến tính mạng nhưng có thể gây ra ảnh hưởng không nhỏ đến sức khỏe thẻ chất của bệnh nhân nếu không được điều trị kịp thời.

Tỳ thận dương hư là gì?

Tỳ thận dương hư là khái niệm thuộc phạm trù của Y học cổ truyền, cụm từ này dùng để chỉ tình trạng suy giảm chức năng Tỳ và Thận. Tỳ và Thận là 2 tạng có mối liên hệ mật thiết với nhau, trong đó:

Chức năng của tỳ: Tỳ là lá lách, là cơ quan đảm nhiệm chức năng vận chuyển, tiêu hóa và hấp thụ dinh dưỡng khi kết hợp với tạng vị. Trong Đông y, chức năng này còn được gọi là vận hóa đồ ăn và vận hóa thủy thấp.
Chức năng của thận: Thận là một trong ngũ tạng quan trọng của cơ thể người. Theo khía cạnh YHCT, thận là tạng thuộc hành thủy, là gốc của các tạng và có chức năng đa nhiệm, tham gia vào hầu hết những hoạt động quan trọng trong cơ thể. Ngoài ra, thận tàng tinh chủ về sinh dục, phát dục, sinh trưởng cơ thể.

Theo các chuyên gia về Đông y, thận là gốc của tiên thiên, tỳ là gốc của hậu thiên và tương tác hỗ trợ lẫn nhau. Dương khí của 2 tạng này hòa hợp, cân bằng giúp giữ ấm cơ thể, đặc biệt là tay chân, thúc đẩy sự vận hóa tinh vi đồ ăn. Ngược lại, nếu 2 tạng này không hòa hợp, dẫn đến không hóa sinh được tinh vi khiến quá trình chuyển hóa thức ăn đến thận kém đi.

Hoặc hiểu một cách đơn giản là khi 1 trong 2 tạng này suy giảm chức năng, tạng còn lại cũng sẽ suy yếu theo. Chẳng hạn như khi thận hương hư tổn sẽ khiến tỳ dương suy giảm, ngược lại, khi tỳ dương yếu đi sẽ khiến thận suy, do chức năng hấp thu và chuyển hóa dinh dưỡng đến thận kém.

Các triệu chứng tỳ thận dương hư đặc trưng

Dù thận dương hư hay tỳ dương hư đều có thể khởi phát thành chứng bệnh tỳ thận dương hư. Người mắc chứng bệnh này thường được biểu hiệu thông qua các triệu chứng sau:

Sắc mặt trắng bệch do không đủ khí huyết;
Tay chân lạnh, sợ lạnh do dương hư không đủ sưởi ấm cơ thể;
Tinh thần sa sút, ít nói, ngại nói do tông khí không đủ;
Ảnh hưởng quá trình tiêu hóa thức ăn kém, dễ bị đi ngoài dạng tiêu chảy phân sống, thường là giữa đêm hoặc thời điểm về đêm gần sáng;
Xuất hiện cơn đau nhức đầu gối, đau bụng dưới, đau eo, thắt lưng do dương hư bên trong cơ thể khiến kinh mạch ngưng trệ;
Tay chân, mặt hoặc toàn thân đều bị phù nề, ấn vào bị thũng, chướng khí bụng do quá trình vận hóa thủy thấp kém vì dương hư, tràn ra khắp cơ thể;
Tiểu tiện bất thường, rêu lưỡi trắng trơn, non nhợt, mầm trầm tế sác, không có sức lực do dương hư hàn thủy đọng bên trong cơ thể;
Nam giới bị suy giảm sinh lý, giảm ham muốn, tinh trùng loãng, xuất tinh sớm, rối loạn cương cương, di tinh, mộng tinh…;
Nữ giới dễ bị tử cung lạnh, khó có con, tăng nguy cơ vô sinh hiếm muộn;

Tham khảo thêm: Thận Âm Hư Là Gì? Dấu Hiệu Nhận Biết Và Cách Chữa Trị

Nguyên nhân gây ra tỳ thận dương hư

Tương tự như nhiều dạng bệnh khác như chứng thận âm hư, thận dương hư, thận âm hư…, chứng tỳ thận dương hư xảy ra do nhiều nguyên nhân như:

Tuổi tác cao: Lớn tuổi khiến quá trình lão hóa trong cơ thể diễn ra nhanh chóng, dẫn đến nguồn năng lượng dương ngày càng suy giảm, gây mất cân bằng âm dương và gây suy giảm chức năng tỳ thận.
Quan hệ tình dục quá độ: Những người dâm dục quá độ, tần suất thường xuyên, vượt quá nhu cầu cần thiết khiến thận dương hư, kéo theo tỳ bất ổn và phát sinh chứng tỳ thận dương hư.
Ảnh hưởng từ các bệnh ở đường tiêu hóa và thận: Một số bệnh lý về thận như sỏi thận, suy thận, viêm cầu thận… và các bệnh về tiêu hóa như viêm loét dạ dày, viêm đường ruột, viêm đại tràng… là những bệnh lý ảnh hưởng tiêu cực đến chức năng các tạng tỳ, thận.
Một số nguyên nhân khác: Stress, căng thẳng kéo dài, thường xuyên hút thuốc lá, thừa cân, béo phì, tác dụng phụ của các loại thuốc Tây, ăn nhiều thức ăn lạnh, làm việc và lao lực quá sức… cũng là những nguyên nhân hàng đầu gây ra chứng bệnh này.

Phương pháp điều trị chứng tỳ thận dương hư theo YHCT

Dựa vào những lý luận YHCT vừa nêu trên, điều trị tỳ thận dương hư cần tập trung áp dụng pháp chữa “Ôn bổ Tỳ Thận”. Tùy theo mức độ bệnh và thể trạng sức khỏe của từng người mà thầy thuốc sẽ chỉ định biện pháp điều trị phù hợp. Sau đây là một số phương pháp chữa chứng tỳ thận dương hư theo Đông y hiệu quả.

1. Chữa trị bằng các bài thuốc Đông y

Một số bài thuốc chữa chứng tỳ thận dương hư hiệu quả như:

# Bài thuốc Chân Vũ Thang

Đây là một trong những bài thuốc nổi tiếng với khả năng chữa các bệnh có liên quan đến tỳ thận. Đối với những người mắc chứng tỳ thận dương hư, bài thuốc này được đánh giá cao khi đem lại kết quả điều trị rõ rệt, giúp cải thiện sức khỏe và ổn định đời sống sinh hoạt bình thường.

Phương thuốc thuốc này thường được chỉ định sử dụng cho bệnh nhân tỳ thận dương hư gây phù thũng nhiều. Có tác dụng ôn bổ tỳ thận, bồi bổ dưỡng khí, ôn trung tán hán, kiện tỳ táo thấp và hoãn cấp chỉ phúc thống.

Cách thực hiện

Chuẩn bị 5 vị thuốc sau: thục phụ tử, sinh khương, phục linh và bạch truật mỗi vị từ 8-12g, cùng 12-16g bạch thược.
Rửa sạch các vị thuốc, để ráo nước, cho vào ấm đun sôi với 300ml nước trên lửa vừa.
Khi nước thuốc cạn xuống còn một nửa thì tắt bếp, chắt nước thuốc ra bình, chia làm 2 – 3 lần uống hết trong ngày.

# Bài thuốc Tứ thần hoàn

Bài thuốc này rất phù hợp dùng cho người bệnh chứng tỳ thận dương hư. Mỗi vị thuốc đều có tác dụng cụ thể trong việc cải thiện sức khỏe và điều trị bệnh. Cụ thể như cải thiện ôn thận tỳ, bồi bổ nguyên khí, ôn trung khứ hàn, lý khí hòa trung và kiện tỳ táo thấp, ôn tỳ thận sáp trường chỉ tả, ôn tỳ vị, trừ hàn thấp…

Cách thực hiện

Chuẩn bị đầy đủ các vị thuốc sau: phụ tử, can khương, ngũ vị tử, nhục đậu khấu, bạch truật, nhân sâm và cam thảo và mỗi loại 20g, 40g phá cố chỉ và 10g ngô thù du.
Trộn chung các vị thuốc trên, tán thành bột mịn và trộn với một lượng mật ong vừa đủ.
Vo bột thuốc thành từng viên nhỏ khoảng 5g, cho vào hũ thủy tinh bảo quản sử dụng dần.
Để cải thiện chứng tỳ thận dương hư, dùng 10g/ ngày, tương đương 2 viên, chia làm 2 lần sử dụng.

# Bài thuốc kết hợp giữa gừng, quế và nhân sâm

Bài thuốc này có tác dụng bồi bổ thận dương, phục hồi dương khí, giảm đau nhức, tê mỏi lưng, gối. Đồng thời, phục hồi chức năng tỳ, cải thiện các triệu chứng đau bụng, đầy bụng, tiêu chảy…

Cách thực hiện

Chuẩn bị gừng tươi, nhân sâm và quế mỗi thứ 50g.
Gừng gọt vỏ, rửa sạch và chần sơ qua nước sôi, cắt thành từng lát mỏng rồii mang đi phơi nắng.
Nhân sâm rửa sạch, cắt lát.
Trộn gừng và nhân sâm với nhau, nghiền mịn rồi trộn với bột quế, cho vào hũ thủy tinh bảo quản sử dụng dần.
Mỗi ngày sử dụng 3 lần, sau bữa ăn sáng, trưa, tối. Pha 1/2 thìa cafe bột hỗn hợp này với 1 ly nước ấm, thêm một muỗng mật ong để đạt hiệu quả tốt nhất.

2. Cải thiện chứng tỳ thận dương hư bằng các thủ thuật

Bên cạnh sử dụng các bài thuốc chữa bệnh theo Đông y, người bệnh có thể áp dụng các cách điều trị không dùng thuốc như châm cứu hoặc xoa bóp, massage. Đây là những kỹ thuật tác động tích cực đến các huyệt đạo, giúp đả thông kinh mạch, hoạt huyết dưỡng khí, kích hoạt kích phế, làm ấm cơ thể, thư giãn gân cốt, thoải mái tinh thần… Góp phần hỗ trợ cải thiện các triệu chứng tỳ thận dương hư hiệu quả.

Tuy nhiên, người bệnh chỉ nên áp dụng cách này như một biện pháp hỗ trợ cải thiện triệu chứng, không nên áp dụng thay thế cho các biện pháp điều trị khác. Để đạt hiệu quả tốt nhất, người bệnh nên tìm đến những cơ sở chuyên về YHCT uy tín để đạt hiệu quả tốt nhất. Không được tự ý tự thực hiện bấm huyệt hay châm cứu tại nhà để tránh các rủi ro, biến chứng ngoài ý muốn.

Một số huyệt vị có thể tác động để chữa trị chứng tỳ thận dương hư như:

Huyệt Du mộ
Huyệt Thận du
Huyệt Hư bổ mẩu
Huyệt Mệnh môn
Huyệt Quan nguyên
…

Chăm sóc phòng ngừa chứng tỳ thận dương hư

Chủ động thực hiện các biện pháp chăm sóc tích cực hàng ngày góp phần duy trì hoạt động chức năng thận, bài tiết, sinh lý và đường tiêu hóa. Theo khuyến cáo của các chuyên gia, để cân bằng âm dương chức năng tỳ và thận, phòng ngừa chứng tỳ thận dương hư, hãy thực hiện các biện pháp sau:

Xây dựng chế độ ăn uống khoa học, bổ sung cân bằng đầy đủ các chất dinh dưỡng cần thiết cho sức khỏe, đặc biệt có khả năng bồi dưỡng chức năng thận như rau xanh, củ quả, trái cây tươi, thịt cá, hải sản…
Tăng cường những nhóm thực phẩm giàu vitamin khoáng chất, hạn chế thức ăn nhiều dầu mỡ, chiên xào cay nóng, quá mặn, quá ngọt, thức ăn nhanh, thực phẩm đóng hộp…
Tuyệt đối tránh xa các loại chất kích thích như cà phê, rượu bia, thuốc lá…
Tạo thói quen quan hệ tình dục với tần suất phù hợp, quan hệ an toàn, không nên thủ dâm quá mức, chung thủy.
Duy trì trạng thái tinh thần vui vẻ, lạc quan, tránh stress, căng thẳng, cân bằng thời gian làm việc và nghỉ ngơi, tránh làm việc quá sức.
Hoạt động vừa phải, hạn chế các hoạt động quá sức như mang vác vật nặng, khom cúi lưng quá mức gây ảnh hưởng đến chức năng tạng phủ, nhất là thận, hệ tiêu hóa.
Tập thể dục thể thao hàng ngày, chọn những bộ môn nhẹ nhàng, tăng sức mạnh xương khớp và tăng cường tuần hoàn lưu thông máu và duy trì chức năng hoạt động các tạng phủ.

Chứng tỳ thận dương hư không quá nghiêm trọng và có thể kiểm soát kịp thời bằng những biện pháp tích cực, an toàn. Bên cạnh tuân thủ nguyên tắc điều trị theo YHCT, người bệnh cần chủ động thực hiện các biện pháp chăm sóc tích cực để sớm phục hồi chức năng tạng thận, tỳ và lấy lại sức khỏe thể chất tốt nhất, đời sống sinh hoạt khỏe mạnh.