Thận Dương Hư: Nguyên Nhân, Triệu Chứng và Hướng Điều Trị

Bài viết được tham vấn chuyên môn bởi Lương Y Đỗ Minh Tuấn | Lĩnh vực khám chữa: Thận hư Nơi công tác Phòng Chẩn Trị YHCT Đỗ Minh Đường – Hà Nội

Thận dương hư là tình trạng suy giảm chức năng tình dục với các biểu hiện về rối loạn tinh thần, cảm xúc, giảm ham muốn… Cả nam và nữ đều có thể bị thận dương hư. Vậy nguyên nhân và triệu chứng nhận biết chứng bệnh này là gì? Cách điều trị như thế nào? Cùng tìm hiểu trong bài viết dưới đây.

Chứng thận dương hư theo Y học cổ truyền

Thận là một trong những tạng quan trọng trong cơ thể, gồm thận âm và thận dương. Chúng tương tác và hỗ trợ lẫn nhau để cân bằng âm – dương. Đây là yếu tố quan trọng giúp duy trì sức khỏe, ổn định sự hoạt động trong cơ thể và đảm bảo đời sống sinh hoạt bình thường. Cả nam và nữ đều có sự xuất hiện cân bằng của thận âm và thận dương.

Nếu như thận âm là chủ về vật chất, tinh huyết, dinh dưỡng giúp cơ thể khỏe mạnh, dẻo dai, đặc biệt là cơ quan sinh dục, giúp duy trì khả năng cương cứng và làm chủ thời gian quan hệ. Còn thận dương lại chủ về cảm xúc, tinh thần và quyết định sự hưng phấn, ham muốn trong cơ thể.

Do đó, khái niệm thận dương hư được định nghĩa là tình trạng suy yếu chức năng thận dương, suy giảm chức năng khí hóa và cơ năng. Trong Đông y, được gọi là chứng hư hàn, dương khí bất túc, suy thoái cơ năng và lạnh các tạng trong cơ thể. Người mắc chứng bệnh này thường lờ đờ, mệt mỏi, chậm chạp và giảm ham muốn tình dục rõ rệt, thậm chí mất hẳn ham muốn quan hệ gây ảnh hưởng không nhỏ đến sức khỏe thể chất, sinh lý và khả năng sinh con.

Tham khảo thêm: Thận Âm Hư Là Gì? Dấu Hiệu Nhận Biết Và Cách Chữa Trị

Nguyên nhân gây thận dương hư

Có nhiều nguyên nhân gây ra chứng thận dương hư ở cả nam và nữ giới, trong đó phải kể đến các nguyên nhân thường gặp sau:

Tuổi cao: Bất kỳ đối tượng nào cũng đều có thể bị thận dương hư, nhưng phổ biến nhất đó là người cao tuổi. Tuổi càng cao quá trình lão hóa trong cơ thể diễn ra càng nhanh, trong đó có chức năng tạng thận và khiến thận dương hư tổn. Đây cũng là trường hợp thận dương hư khó chữa trị nhất vì sức khỏe người già thường yếu kém.
Dâm dục quá độ: Quan hệ tình dục quá mức, bừa bãi, quan hệ với nhiều người và không dùng biện pháp bảo vệ cũng là một trong những nguyên nhân gây thận dương hư phổ biến.
Ảnh hưởng từ các bệnh lý về thận: Trong YHCT, một số bệnh lý ở thận như chứng tiết tả, thủy thũng hư tai… cũng có thể khiến thận dương hư. Ngoài ra, sự suy giảm hệ miễn dịch trong khi dương khí trong cơ thể cũng là nguyên nhân khiến thận dương ngày càng suy yếu.
Một số nguyên nhân khác: Các nguyên nhân khác như yếu tố di truyền, ảnh hưởng từ các bệnh lý khác như đau cột sống thắt lưng, đau dây thần kinh tọa, viêm nhiễm đường sinh dục, tiết niệu, thường xuyên căng thẳng, stress kéo dài, lối sống kém lành mạnh, lạm dụng các chất kích thích như rượu bia, thuốc lá, thừa cân béo phì… đều có thể tạo điều kiện cho thận dương hư phát triển.

Triệu chứng thận dương hư thường gặp

Mặc dù cơ chế bệnh sinh thận dương hư ở cả 2 giới là giống nhau, nhưng khi phát bệnh triệu chứng ở từng giới lại khác nhau. Cụ thể như sau:

Triệu chứng thận dương hư ở nam giới

Đối với nam giới, hãy chú ý quan sát và theo dõi sức khỏe của cơ thể khi có các triệu chứng thận dương hư dưới đây:

Đau lưng, nhức mỏi toàn thân, đặc biệt là vùng thắt lưng và 2 bên mạn sườn;
Thường xuyên mệt mỏi, yếu sức, suy nhược cơ thể, rối loạn vận động;
Có cảm giác nóng bừng, bốc hỏa, sắc mặt u tối, buồn bã;
Tay chân lạnh, sợ lạnh;
Chán ăn, ăn không ngon miệng;
Tăng tần suất bị di tinh, mộng tinh, hoạt tinh…;
Tinh trùng có xu hướng vón cục hoặc loãng;
Dương vật khó cương, rối loạn cương dương, xuất tinh sớm;
Ù tai, tóc bạc sớm và dễ gãy;

Triệu chứng thận dương hư ở nữ giới

Nữ giới bị thận dương hư gây ra các triệu chứng ảnh hưởng rõ rệt đến sức khỏe thể chất, lối sống và đời sống tình dục của chị em. Cụ thể như:

Thường xuyên lạnh người, hay rùng mình, thay đổi tâm tính, hay phiền muộn, cáu gắt, ít nói, thâm quầng mắt và mất ngủ;
Tử cung lạnh, khó có thai, tăng nguy cơ vô sinh, hiếm muộn;
Mãn kinh sớm dù chưa đến 50 tuổi;
Suy nhược cơ thể, rối loạn chu kỳ kinh nguyệt và chậm phát triển đối với nữ giới đang trong độ tuổi dậy thì;
Sưng mí mắt, khó thở, tức ngực, mệt mỏi, chán ăn, khẩu vị kém;
Đại tiện lỏng, rụng tóc, hay ớn lạnh…;

Hướng điều trị thận dương hư hiệu quả, an toàn

Để điều trị chứng thận dương hư, người bệnh cần tập trung vào kiểm soát cải thiện triệu chứng bằng các biện pháp phù hợp dựa theo chỉ định của bác sĩ có kinh nghiệm. Theo YHCT, chữa chứng thận dương hư thường được chỉ định điều trị bằng 2 phương pháp chính là dùng bài thuốc và các liệu pháp không dùng thuốc.

1. Bài thuốc Đông y chữa thận dương hư

Chữa chứng thận dương hư bằng các bài thuốc Đông y là phương pháp điều trị được ưu tiên hàng đầu. Sự kết hợp của các loại Đông dược có khả năng đi sâu vào thận dương và tác động cải thiện tích cực các triệu chứng bệnh. Tùy theo đối tượng sử dụng là người già, người trưởng thành hay người trẻ mà liều dùng thuốc sẽ được điều chỉnh cho phù hợp.

Một số bài thuốc Đông y chữa thận dương hư hiệu quả như:

# Bài thuốc chính

Chuẩn bị sơn thù, thục địa và sơn dược mỗi thứ 16g, trạch tả, phục linh và đơn bì mỗi thứ 12g cùng 4g nhục quế.
Cho tất cả các dược liệu vào ấm đun, sắc cùng với 6 bát nước trên lửa nhỏ.
Khi nước sắc cạn xuống còn 1 nửa thì tắt bếp, chia làm 3 phần nhỏ uống hết trong ngày.

Lưu ý: Bài thuốc này chỉ dùng cho người mắc chứng thận dương hư, không nên dùng cho người bị thận âm bất túc để tránh khiến các triệu chứng như đau lưng, đau mỏi lưng gối, ra mồ hôi… nặng hơn.

# Các bài thuốc khác

Ngoài ra, một số bài thuốc Đông y chữa chứng thận dương hư khác được áp dụng phổ biến như:

Bài thuốc số 1: Chuẩn bị các vị thuốc gồm thỏ ty tử, bá tử nhân, lộc giác giao, thục địa và phục linh mỗi loại 120g. Trộn chung và viên thành hoàn, cho vào hũ thủy tinh bảo quản sử dụng dần. Mỗi ngày dùng khoảng 30g để đạt hiệu quả tốt nhất.
Bài thuốc số 2: Chuẩn bị các vị thuốc gồm bạch thược, nhân sâm, hoàng kỳ, xuyên khung, cam thảo sao, nhục quế, thục địa, bạch linh và bạch truật với liều lượng bằng nhau. Trộn chung, sấy khô tán bột, cho vào lọ thủy tinh bảo quản sử dụng dần. Mỗi lần sử dụng khoảng 15g, sắc với gừng tươi và 2 quả đại táo lấy nước uống hàng ngày.
Bài thuốc số 3: Chuẩn bị nhung hươu, phúc bồn tử, nhân sâm, dâm dương hoắc và ba kích mỗi thứ 50g. Sấy khô tất cả thành bột và cho vào hũ thủy tinh bảo quản. Người bị thận dương hư sử dụng 2 lần/ ngày, mỗi lần 5g pha với nước sôi để nguội và uống hết.
Bài thuốc số 4: Chuẩn bị hà thủ ô và hoài sơn mỗi thứ 40g, khiếm thực, hạt sen, mẫu lệ, nhục thung dung và hạt lẹ mỗi thứ 30g, phá cố chi và ba kích mỗi thứ 20g cùng 8g phụ tử chế. Trộn chung làm thành hoàn, mỗi viên 5g, uống 4 viên/ ngày và chia làm 2 lần uống trước mỗi bữa ăn khoảng 1 tiếng.
Bài thuốc số 5: Chuẩn bị nhân sâm, nhục quế và nhung hươu mỗi vị 6g, thục địa, ba kích, kỷ tử, dương khởi thạch và sơn thù nhục mỗi vị 10g, 30g hoàng kỳ, 15g dâm dương hoắc và 3g cam thảo. Riêng nhung huơu và nhân sâm mang đi sấy khô, tán thành bột mịn, pha với nước ấm và uống 2 lần/ ngày. Còn các vị thuốc khác cho vào ấm đun sắc lấy nước uống hết trong ngày.
Bài thuốc số 6: Chuẩn bị bạch thược, bạch linh và sinh khương mỗi loại 12g, 8g bạch truật và 6g hắc phụ tử. Sắc uống mỗi ngày 1 thang, chia làm 3 phần uống hết trong ngày.
Bài thuốc số 7: Chuẩn bị thục địa và lộc giác giao mỗi thứ 16g, kỷ tử, hoài sơn, thỏ ty tử và đỗ trọng mỗi thứ 12g, sơn thù, đương quy và phụ tử chế mỗi thứ 8g, 6g nhục quế. Sắc uống mỗi ngày 1 thang, uống trước khi ăn để đạt hiệu quả tối ưu.

Lưu ý: Việc sử dụng bất kỳ bài thuốc Đông y chữa thận dương hư nào cũng đều phải được chỉ định sử dụng bởi chuyên gia YHCT ở những cơ sở uy tín. Tránh lạm dụng bài thuốc hoặc tự ý tăng giảm liều để tránh gây tác dụng phụ ảnh hưởng đến sức khỏe.

2. Chữa thận dương hư bằng thảo dược tự nhiên

Trong tự nhiên có rất nhiều loại thảo dược giúp cải thiện chứng thận dương hư mà vẫn đảm bảo lành tính, an toàn với cơ thể người bệnh. Có thể kể đến một số mẹo sau:

# Cây cỏ xước chữa thận dương hư

Cây cỏ xước (hay còn gọi là ngưu tất nam) là loại cây thân thảo mọc hoang trong tự nhiên. Trong YHCT, cây cỏ xước có tính bình, vị đắng, chua, có khả năng lợi tiểu, thanh nhiệt giải độc, giảm viêm, đặc biệt giúp bồi dưỡng gan, thận. Còn trong y học hiện đại, cây cỏ xước chứa các hoạt chất sinh học như carotene, glucid, vitamin C… giúp tác động tích cực đến chức năng thận, cải thiện chứng thận dương hư hiệu quả.

Cách thực hiện

Chuẩn bị cây cỏ xước, mộc thông, cỏ tháp bút, sinh địa, mã đề và rễ cỏ tranh mỗi thứ 15g.
Rửa sạch nguyên liệu, sắc kỹ với 500ml nước trong 20 phút để lấy nước uống.
Pha nước sắc với 15g bột hoạt thạch, khuấy đều lên, chia làm 3 phần uống hết trong ngày.

# Lá lốt chữa thận dương hư

Trong Đông y, lá lốt là loại thảo dược có vị cay nồng, tính ấm, có khả năng tán hàn, ôn trung, hạ khí và chỉ thống (giảm đau). Ngoài ra, trong lá lốt có chứa nhiều dược chất có khả năng chống viêm, kháng khuẩn và hỗ trợ giảm đau. Đây đều là những tác dụng có lợi giúp hỗ trợ cải thiện chứng thận dương hư rõ rệt.

Cách thực hiện

Chuẩn bị lá lốt 20g, rễ tầm gai, cà gai leo, mã đề, rễ mỏ quạ và lá đa lông mỗi thứ 10g.
Rửa sạch các dược liệu, sau đó cho vào ấm đun sắc cùng với 500ml nước. Đậy kín nắp, đun sôi trên lửa nhỏ trong vòng 20 phút.
Nước thuốc cạn xuống còn khoảng 150ml thì tắt bếp. Chia làm nhiều phần uống hết trong ngày.
Nên uống sau mỗi bữa ăn trưa và kiên trì dùng liên tục trong 5 ngày để đạt hiệu quả tốt nhất.

# Rễ cỏ tranh chữa thận dương hư

Rễ cỏ tranh có tính hàn, vị ngọt thanh, với khả năng thanh nhiệt giải độc, thanh phế vị nhiệt, làm tiêu ứ huyết và lợi tiểu. Còn theo Y học hiện đại, chiết xuất rễ cỏ tranh có chứa các hoạt chất gồm oxalic, acid citric, arundoin, tartatric, triterpene methylethers, cylindrin… Đây đều là những hoạt chất có khả năng hỗ trợ điều trị chứng thận dương hư, các bệnh lý về thận khác, giúp tiêu thũng, lợi niệu và ổn định huyết áp.

Cách thực hiện

Dùng 200g rễ cỏ tranh, rửa sạch và sắc cùng với 500ml nước trong vòng 20 phút.
Nước sắc cạn xuống còn khoảng 100 – 150ml, tắt bếp và chia làm 2 – 3 phần uống hết trong ngày.
Kiên trì sử dụng nước sắc này hàng ngày cho đến khi các triệu chứng thận dương hư thuyên giảm.

# Bài thuốc chữa thận dương hư từ đỗ đen và cỏ mực

Trong Đông y, cỏ mực là loại thảo dược không độc, tính lạnh và vị ngọt, hơi chua nhẹ rất tốt trong điều trị các bệnh về thận. Còn đỗ đen có vị ngọt, tính hàn, có tác dụng thanh nhiệt giải độc, lợi thủy bổ thận và hỗ trợ điều trị các bệnh lý về thận. Sự kết hợp của đỗ đen và cỏ mực trở thành bài thuốc chữa thận dương hư hiệu quả.

Cách thực hiện

Chuẩn bị 30g cỏ mực, rửa sạch và để ráo nước, 40g đỗ đen rang thơm lên;
Cho hết vào ấm đun, sắc cùng với 500ml nước trong vòng 15 phút;
Phần nước thu được chắt ra chén, chia làm các phần nhỏ uống hết trong ngày;

3. Châm cứu chữa thận dương hư

Châm cứu là một trong những thủ thuật điều trị thận dương hư hiệu quả bằng Đông y và được đánh giá tương đối an toàn với sức khỏe. Nguyên tắc châm cứu trị thận dương hư theo cơ chế lý luận YHCT là hư bổ mẫu, hư tắc bổ, du mộ, nguyệt lạc… Cụ thể tác động các huyệt sau:

Hư tắc bổ: châm cứu các huyệt gồm Ấm cốc (thủy huyệt kinh Thận) hoặc huyệt Thái khê (Nguyên huyệt);
Hư bổ mẫu: châm cứu huyệt Nguyên của kinh phế, Kim nguyệt;
Du mộ: Châm cứu huyệt kinh môn (huyệt số 25) và huyệt thận du (huyệt số 23);
Ôn bổ thận dương: Châm cứu các huyệt gồm Khí hải, Thận du, Quan nguyên, Mệnh môn;

Lưu ý: Châm cứu chữa thận dương hư cần được thực hiện bởi kỹ thuật viên có kinh nghiệm. Tránh thực hiện ở những nơi kém chất lượng để giảm nguy cơ phát sinh biến chứng như chảy máu, nhiễm trùng da, đau nhức, tê bì tại chỗ…

Kết hợp chăm sóc hỗ trợ điều trị và phòng ngừa thận dương hư

Song song với điều trị chứng thận dương hư bằng các biện pháp vừa kể trên, người bệnh cần chủ động điều chỉnh lối sống, sinh hoạt và ăn uống hàng ngày để đạt hiệu quả cải thiện bệnh tốt nhất.

Về chế độ ăn uống

Người mắc chứng thận dương hư cần đảm bảo xây dựng chế độ ăn uống phù hợp và lành mạnh, góp phần hỗ trợ cải thiện bệnh hiệu quả:

Ưu tiên bổ sung các loại nhóm thực phẩm giàu vitamin, khoáng chất từ các loại giàu tinh bột như lúa gạo, lúa mì, ngô, bắp, đậu, các loại rau củ như bầu, bí, mướp, rau muống, rau cải, bông cải xanh, các loại trái cây như dưa hấu, xoài, cà chua, bơ, cam…
Hạn chế sử dụng dầu động vật, thay vào đó là các loại dầu thực vật như dầu vừng, dầu dừa, dầu ô liu, dầu lạc, dầu đậu tương…
Riêng những người mắc chứng thận dương hư nhưng có tiền sử đái tháo đường hoặc rối loạn đường huyết nên hạn chế tiêu thụ quá nhiều loại thực phẩm đường bột. Vì các loại thực phẩm này có thể làm phát sinh các triệu chứng như đau mắt, chóng mặt, tiểu nhiều về đêm, khát nước, thậm chí rơi vào hôn mê…
Ăn uống đủ bữa, ăn vừa đủ, tránh nhịn đói hoặc ăn quá no.
Kiêng các loại thực phẩm chiên xào nhiều dầu mỡ, thức ăn chiên rán, thức ăn nhanh, cay nóng, nội tạng động vật, chế biến nhiều muối, bột ngọt, đường…
Kiêng tuyệt đối rượu bia, cà phê, trà, thức uống có gas…

Về chế độ sinh hoạt

Bên cạnh đó, kết hợp với chế độ sinh hoạt khoa học để cải thiện hiệu quả các triệu chứng thận dương hư:

Điều chỉnh tần suất quan hệ tình dục vừa đủ, không quá nhiều để tránh gây ảnh hưởng đến thể lực và chức năng thận dương;
Dành nhiều thời gian nghỉ ngơi, tránh stress;
Ngủ sớm, ngủ đủ giấc khoảng 8 tiếng/ ngày;
Duy trì thói quen tập thể dục điều độ hàng ngày, tập ít nhất 30 phút, tập điều độ, với cường độ phù hợp và ưu tiên những bộ môn nhẹ nhàng;

Chứng thận dương hư ở cả nam và nữ đều gây ảnh hưởng ít nhiều đến sức khỏe thể chất lẫn chuyện tình dục. Tốt nhất nên thăm khám sớm để được chẩn đoán và chỉ định điều trị bằng các phác đồ Đông y phù hợp. Đồng thời, kết hợp với ăn uống, lối sống khoa học để sớm phục hồi chức năng thận, phòng ngừa biến chứng, rủi ro.