Phẫu thuật thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng và điều cần biết

Bài viết được tham vấn chuyên môn bởi Lương Y Đỗ Minh Tuấn | Lĩnh vực khám chữa: Thoát vị đĩa đệm Nơi công tác Phòng Chẩn Trị YHCT Đỗ Minh Đường – Hà Nội

Phẫu thuật thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng là giải pháp cuối cùng dành cho những trường hợp bệnh ở giai đoạn nặng và điều trị nội khoa trong thời gian dài nhưng thất bại. Tuy đem lại hiệu quả cao nhưng bản chất của phẫu thuật cũng tiềm ẩn nhiều rủi ro khó lường cho sức khỏe. Do đó hãy cân nhắc trước khi đưa ra quyết định và nghe theo sự tư vấn của bác sĩ để hiểu rõ hơn vế phương pháp này.

Vài nét về bệnh thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng

Thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng là một trong những dạng thoát vị phổ biến hiện nay chiếm tỷ lệ hơn 30% dân số. Đây là tình trạng khối nhân nhầy tại các đốt sống L4 – L5 và S1 bị thoát ra khỏi lớp màng bao xơ, chèn ép lên các rễ dây thần kinh và tủy sống, dẫn đến những cơn đau nhức, tê bì khó chịu và giảm khả năng vận động. Ngoài người già, người trẻ tuổi (từ 20 – 30) cũng là đối tượng có nguy cơ cao bị thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng do thói quen sống kém lành mạnh.

Thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng thường tiến triển khá chậm, nên rất ít trường hợp phát hiện sớm trong giai đoạn đầu. Hầu như đều đến giai đoạn gần cuối hoặc cuối cùng mới phát hiện, gây khó khăn cho việc điều trị. Cụ thể bệnh tiến triển theo 3 giai đoạn chính gồm:

Giai đoạn đầu: Lớp bao xơ có xu hướng lệch ra khỏi vị trí ban đầu nhưng khối nhân nhầy chưa thoát ra ngoài. Lúc này sẽ có những cơn đau nhẹ, thoáng qua và tê bì tại vùng thắt lưng nhưng không quá nghiêm trọng.
Giai đoạn giữa: Lớp bao xơ bên ngoài đã bị nứt hoặc rách, khối nhân nhầy tràn ra bên ngoài và tích tụ xung quanh cột sống, gây ra những cơn đau nhức dữ dội, cảm giác tê bì, ngứa ran như kim châm tại vị trí đốt sống bị thoát vị.
Giai đoạn cuối: Nhân nhầy thoát vị chèn ép lên các rễ dây thần kinh, tủy sống gây ra những cơn đau nhức dữ dội. Cơn đau có thể nhanh chóng lan sang nhiều vùng khác, nhất là tứ chi gây suy giảm chức năng vận động. Càng cử động mạnh cơn đau càng nghiêm trọng, kèm theo rối loạn chức năng đại tiểu tiện.

Có nhiều nguyên nhân gây thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng như:

Lão hóa do tuổi tác cao;
Chấn thương do va chạm mạnh khi gặp tai nạn giao thông, tai nạn lao động, té ngã khi chơi thể thao…;
Thường xuyên thực hiện sai tư thế khi đi lại, mang giày cao gót quá lâu, ngồi làm việc, mang vác vật nặng, khom cúi lưng thường xuyên…;
Thừa cân, béo phì, ăn uống không khoa học, thiếu hụt chất dinh dưỡng, thói quen sống thiếu lành mạnh như lười vận động, nghiện rượu bia, thuốc lá, thức khuya…;
Dị tật bẩm sinh hoặc ảnh hưởng từ các bệnh lý về cột sống khac như gù lưng, vẹo cột sống, gai đôi cột sống,…

Thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng là bệnh xương khớp mãn tính và được đánh giá khá nguy hiểm nếu không can thiệp điều trị kịp thời. Những hệ lụy nghiêm trọng do thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng gây ra như giảm khả năng vận động, khó kiểm soát các chi, đại – tiểu tiện không tự chủ, teo cơ, bại liệt, tàn phế vĩnh viễn, mất khả năng lao động…

Khi nào cần phẫu thuật thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng?

Có nhiều phương pháp chữa bệnh thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng, tùy từng trường hợp mà bác sĩ sẽ chỉ định thực hiện phác đồ phù hợp. Có 2 phương pháp điều trị chính là điều trị bảo tồn hoặc can thiệp ngoại khoa. Tùy theo tính chất, vị trí, mức độ tổn thương, có biến chứng ảnh hưởng đến khả năng sinh hoạt hay không mà bác sĩ sẽ chỉ định phương pháp điều trị phù hợp.

Đối với các phương pháp điều trị bảo tồn như dùng thuốc chữa thoát vị đĩa đệm, liệu pháp tiêm Corticoid ngoài màng cứng, vật lý trị liệu, dùng đai hoặc thiết bị kéo giãn cột sống… thường được áp dụng cho những trường hợp bệnh không quá nghiêm trọng, nhằm mục đích cải thiện triệu chứng và ngăn ngừa biến chứng.

Nhưng riêng với những trường hợp thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng cấp độ nặng, cụ thể trong các trường hợp sau đây sẽ được cân nhắc can thiệp phẫu thuật để điều trị:

Điều trị bằng phác đồ nội khoa trong vòng 5-8 tuần nhưng không có kết quả;
Thoát vị đĩa đệm chèn dây thần kinh cấp tính, lớp bao xơ bị rách và khối thoát vị di trú;
Mức độ thoát vị diễn ra nhanh chóng và được chẩn đoán khó có thể điều trị thành công bằng phương pháp nội khoa, thường là ở những người bị tai nạn, chấn thương, va chạm mạnh…;
Thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng gây biến chứng hội chứng đuôi ngựa, tặng nặng mức độ chèn ép dây thần kinh, kéo theo hàng loạt các hệ lụy khác về suy giảm chức năng 2 chân, rối loạn cơ tròn, mất tự chủ kiểm soát bàng quang, ruột, rối loạn cảm giác ở tầng sinh môn…;

Những thông tin cần biết về phương pháp thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng

Hiểu rõ về phương pháp phẫu thuật thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng giúp bạn có cái nhìn tổng quan hơn và giúp ích cho quá trình thực hiện diễn ra suôn sẻ.

1. Ưu và nhược điểm

Phẫu thuật là phương pháp cuối cùng được chỉ định thực hiện để điều trị những ca thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng nghiêm trọng. Phương pháp này tồn tại song song một số ưu và khuyết điểm sau:

Ưu điểm

Đem lại kết quả cao vượt trội hơn hẳn so với các phương pháp khác trong trường hợp có biến chứng nghiêm trọng.
Tác động trực tiếp đến vùng đĩa đệm bị tổn thương và loại bỏ phần bị tổn thương, chấm dứt nguyên nhân gây bệnh hiệu quả hơn so với các phương pháp điều trị bảo tồn chỉ cải thiện triệu chứng.
Sau khi mổ cơn đau nhức, tê bì cột sống thắt lưng sẽ biến mất, giúp người bệnh lấy lại khả năng vận động như bình thường.

Nhược điểm

Tuy đem lại hiệu quả cao nhưng không phải trường hợp bệnh nhân nào cũng được thực hiện mổ thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng.
Nếu không đáp ứng đầy đủ các yếu tố vô trùng phòng mổ, về quy trình thực hiện chuẩn, tay nghề, kinh nghiệm của bác sĩ cao… sẽ rất dễ gây thất bại, để lại nhiều di chứng hậu phẫu nghiêm trọng;
Phẫu thuật thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng đòi hỏi phải đáp ứng về trang thiết bị máy móc hiện đại nên chi phí điều trị khá đắt đỏ, không phải bệnh nhân nào cũng đủ điều kiện tài chính để tiếp cận thực hiện.

2. Các phương pháp phẫu thuật thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng

Tại Việt Nam, những phương pháp phẫu thuật được công nhận và ứng dụng phổ biến trong điều trị thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng gồm:

# Mổ hở truyền thống

Mổ hở truyền thống là phương pháp có từ lâu đời và vẫn được áp dụng phổ biến cho đến ngày nay. Thường được chỉ định áp dụng cho những trường hợp tổn thương nghiêm trọng các khối mô mềm xung quanh cột sống hoặc đĩa đệm bị vỡ không thể mổ nội soi. Cách mổ này được thực hiện thông qua rạch một vết lớn trên lưng.

Ưu điểm: Giúp bác sĩ quan sát rõ ràng và loại bỏ hết các tổn thương, hư hỏng có liên quan đến đĩa đệm cột sống thắt lưng.
Nhược điểm:
- Mất nhiều máu do kích thước vết mổ lớn, gây đau nhức nhiều và mất nhiều thời gian để hồi phục;
- Khó có thể cử động lại nhanh sau phẫu thuật;
- Có nguy cơ nhiễm trùng hoặc phát sinh nhiều biến chứng hậu phẫu khác;

# Mổ nội soi qua lỗ liên hợp cột sống

Mổ nội soi phù hợp với những bệnh nhân bị thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng. Đây là kỹ thuật mổ xâm lấn tối thiểu, giải phóng áp lực chèn ép lên các rễ dây thần kinh và tạo điều kiện để cấu trúc đĩa đệm cột sống phục hồi nhanh chóng hơn so với mổ hở.

Kỹ thuật này được thực hiện thông qua vết rạch khá nhỏ và đưa các thiết bị nội soi vào tiếp cận gần với vị trí đĩa đệm cột sống thắt lưng bị thoát vị. Các thiết bị thường dùng như kính vi phẫu, ống nội soi gắn camer, robot…

Ưu điểm:
- Vết mổ nhỏ, nhanh lành, ít đau đớn, ít mất máu và ít để lại sẹo;
- Thời gian phục hồi nhanh hơn mổ hở, bệnh nhân có thể vận động nhẹ nhàng trở lại sau khoảng 1 tuần tính từ thời điểm phẫu thuật;
- Hạn chế thấp nhất các rủi ro biến chứng do ảnh hưởng đến các tổ chức xung quanh như cơ, gân, khớp, dây thần kinh…;
Nhược điểm:
- Nếu quan sát không kỹ có thể để sót các mảnh đĩa đệm cột sống bị vỡ;
- Chi phí khá cao;

3. Cần làm gì trước khi phẫu thuật?

Để xác định được loại phẫu thuật phù hợp cũng như đảm bảo thể trạng, sức khỏe người bệnh đảm bảo tốt, bác sĩ thường yêu cầu bệnh nhân thực hiện một số bước kiểm tra sau:

Chụp X-quang: Hình ảnh X quang giúp gián tiếp xác định vị trí đốt sống bị thoát vị. Đồng thời, xác định một số các tổn thương khác như mất cân bằng cột sống, cong vẹo, lệch, trượt đốt sống… để có phác đồ điều trị phẫu thuật phù hợp.
Chụp cộng hưởng từ MRI: Đây là hình ảnh 3D giúp quan sát dễ dàng và phát hiện các tổn thương ở rễ dây thần kinh, tủy sống do thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng. So với X quang, MRI cho kết quả chính xác hơn về hình thái, số tầng và vị trí thoát vị.
Chụp cắt lớp vi tính CT Scanner: Thường được áp dụng cho những trường hợp muốn đánh giá tổn thương thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng nhưng không thể chụp MRI do trong cơ thể có xuất hiện dị vật kim khí.
Đo EMG/NCS: Đây là phương pháp đo điện cơ và các dẫn truyền thần kinh để đánh giá mức độ nhạy cảm của dây thần kinh, cơ khớp.

Thông qua những kiểm tra, xét nghiệm này mà bác sĩ sẽ chỉ định thực hiện phẫu thuật bằng phương pháp phù hợp nhất. Riêng với bản thân người bệnh, hãy chuẩn bị đầy đủ các loại giấy tờ cần thiết và đặc biệt là thể trạng sức khỏe lẫn tinh thần ổn định, lạc quan để đạt kết quả phẫu thuật cao hơn.

4. Các biến chứng thường gặp sau khi phẫu thuật

Mổ thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng có nguy hiểm không là thắc mắc của rất nhiều người bệnh. Tương tự như nhiều can thiệp ngoại khoa khác, phẫu thuật luôn tiềm ẩn nhiều rủi ro đáng lo ngại, tuy không phải trường hợp nào cũng gặp phải nhưng nguy cơ là vẫn có nên bản thân người bệnh cần hết sức thận trọng.

Một vài biến chứng thường gặp như:

Nhiễm trùng: Bất kỳ ca phẫu thuật nào cũng có tỷ lệ bị nhiễm trùng. Đối với người phẫu thuật thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng, tỷ lệ này tương đối thấp. Nhưng một khi đã nhiễm trùng sẽ rất nguy hiểm vì ổ viêm có thể lây lan sang tủy sống. Đây cũng là lý do vì sao trước khi phẫu thuật người bệnh sẽ phải sử dụng thuốc kháng sinh.
Tổn thương dây thần kinh: Phẫu thuật đĩa đệm cột sống thắt lưng bị thoát vị rất dễ gây tổn thương các dây thần kinh liên quan nếu bác sĩ có tay nghề thấp. Hoặc sau phẫu thuật để lại các mô sẹo, chúng vô tình đè lên các rễ dây thần kinh và gây ra những cơn đau nhức dữ dội.
Đẩy nhanh quá trình thoái hóa cột sống: Dù đã được phẫu thuật nhưng rất khó để cột sống thắt lưng hồi phục trở lại 100% như ban đầu. Nếu người bệnh chủ quan, lơ là không chăm sóc, nghỉ dưỡng cẩn thận sẽ có nguy cơ cao bị thoái hóa cột sống, nhất là ở các vị trí đốt sống đã từng phẫu thuật thoát vị đĩa đệm.
Một số biến chứng khác: Can thiệp ngoại khoa nói chung và phẫu thuật thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng nói riêng còn tiềm ẩn nhiều rủi ro nghiêm trọng do sử dụng thuốc gây tê, gây mê. Đây là biến chứng cực kỳ nguy hiểm, gây khó thở, tức ngực, mắc bệnh tim mạch, tăng nguy cơ đột quỵ, thậm chí gây tử vong.

Ngoài những biến chứng vừa kể trên, còn một rủi ro nữa có thể xảy ra khi thực hiện phẫu thuật thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng, đó là phẫu thuật thất bại. Điều này có nghĩa là dù đã được can thiệp ngoại khoa xử lý các tổn thương đĩa đệm, giải phóng chèn ép trên các dây thần kinh nhưng sau đó triệu chứng bệnh vẫn không thuyên giảm, thậm chí còn có xu hướng tăng nặng hơn.

Các chuyên gia cho biết, có rất nhiều yếu tố quyết định sự thành công hoặc thất bại của một ca phẫu thuật như mức độ bệnh trạng, sức khỏe của bệnh nhân, phương pháp phẫu thuật và cách chăm sóc hậu phẫu. Tỷ lệ mổ thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng thất bại khá thấp, nhưng hoàn toàn vẫn có thể xảy ra. Do đó, để đạt hiệu quả cao và giảm thiểu rủi ro, hãy tìm đến những cơ sở y tế, bệnh viện chuyên khoa uy tín.

5. Lưu ý về cách chăm sóc sau phẫu thuật

Chăm sóc hậu phẫu thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng cũng là một trong những yếu tố quyết định tỷ lệ thành công của ca phẫu thuật, giảm thiểu nguy cơ phát sinh biến chứng. Những điều cần lưu ý trong cách chăm sóc mà bản thân người bệnh và người thân cần biết như sau:

Trong vòng 24h sau khi mổ, người bệnh cần dành toàn bộ thời gian để nghỉ ngơi trên giường. Bắt đầu từ ngày thứ 3 trở đi mới bắt đầu tập ngồi dậy và đứng lên đi lại nhẹ nhàng, chậm rãi.
Tuyệt đối không được tạo bất kỳ áp lực, căng thẳng nào lên lưng khi vừa phẫu thuật xong. Thường là các động tác như khom người uốn cong lưng, vặn người, xoay lưng đột ngột, khuân vác vật nặng.
Trong vòng 2 tuần đầu sau phẫu thuật, người bệnh có thể vận động trở lại nhưng phải đảm bảo nhẹ nhàng, từ tốn, chậm rãi và không quá sức. Chọn những bộ môn nhẹ nhàng như đi bộ, yoga, thiền định… để hỗ trợ cột sống thắt lưng phục hồi nhanh hơn.
Đảm bảo chế độ ăn uống khoa học, bổ sung đủ các chất dinh dưỡng cần thiết cho cơ thể, vừa giúp phục hồi sức khỏe thể trạng sau mổ vừa hỗ trợ tăng cường sức mạnh đĩa đệm cột sống nói riêng và hệ xương khớp nói chung.
Ưu tiên những loại thực phẩm lành mạnh như rau xanh, củ quả, trái cây, các loại đậu hạt, ngũ cốc, sữa… và uống nhiều nước. Giải pháp này giúp phòng ngừa táo bón, giảm bớt áp lực khi đi vệ sinh, ảnh hưởng đến cột sóng sống thắt lưng.
Hạn chế sử dụng các loại thức ăn nhanh, chiên xào nhiều dầu mỡ, thực phẩm giàu đạm như hải sản, thịt bò, rau muống, đồ nếp, thịt gà… vì dễ gây kích ứng vết mổ, mưng mủ, để lại sẹo thâm, sẹo lồi mất thẩm mỹ…
Vệ sinh vết mổ hàng ngày và chú ý quan sát kỹ lưỡng các biểu để có hướng xử lý kịp thời. Thường là biểu hiện của nhiễm trùng, chảy máu, mổ thoát vị đĩa đệm xong vẫn đau… nên thông báo ngay cho bác sĩ để được hướng dẫn cách xử lý phù hợp.
Tuân thủ lịch tái khám định kỳ theo chỉ định của bác sĩ, lần đầu thường là 2 tuần sau phẫu thuật, lần tiếp theo có thể là sau 6 – 8 tuần…

6. Chi phí mổ thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng

Phẫu thuật thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng chi phí bao nhiêu là thắc mắc của không ít người bệnh. Thực tế, rất khó để đưa ra con số chính xác về chi phí phẫu thuật này, vì nó còn phụ thuộc vào nhiều yếu tố như mức độ nghiêm trọng của bệnh, thể trạng sức khỏe của bệnh nhân, thực hiện mổ bằng phương pháp nào, bác sĩ thực hiện, có dùng thẻ bảo hiểm y tế hay không…

Theo một số khảo sát tại các bệnh viện chuyên khoa lớn, mức chi phí trung bình cho một ca mổ thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng thường dao động ở mức:

Khoảng 15.000.000 – 20.000.000đ/ lần đối với mổ hở truyền thống;
Khoảng 30.000.000đ/ lần đối với trường hợp mổ hở nhưng với người bệnh thoát vị đĩa đệm đa tầng cột sống thắt lưng hoặc có kèm theo biến chứng hẹp ống sống;
Khoảng 35.000.000 – 40.000.000đ/ lần đối với mổ nội soi;

7. Mổ thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng ở đâu tốt nhất?

Để đạt kết quả phẫu thuật cao và hạn chế rủi ro ngoài ý muốn, tốt nhất nên chọn những cơ sở y tế, bệnh viện chuyên khoa lớn, uy tín. Gợi ý một số địa chỉ phẫu thuật thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng được nhiều người biết đến như:

Ở TP HCM: Bệnh viện Chợ Rẫy, BV Đại học Y Dược TpHCM, BV Chấn thương chỉnh hình TpHCM, BV Nhân Dân 115, BV Chuyên khoa Ngoại thần kinh Quốc tế, BV Ngoại khoa và Chấn thương chỉnh hình STO Phương Đông…
Ở Hà Nội: Bệnh viện Đại học Y Hà Nội, BV Việt Đức, BV Trung ương Quân đội 108, BV Bạch Mai, BV 103, BV Quốc tế Vinmec…

Trên đây là một số thông tin cơ bản có liên quan đến phẫu thuật thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng. Hy vọng những kiến thức trong bài viết trên đã giúp quý bạn đọc nắm rõ những thông tin về phương pháp chữa trị này, hỗ trợ quá trình điều trị diễn ra suôn sẻ, đạt kết quả cao, phục hồi chức năng vận động và phòng ngừa những rủi ro khó lường có hại cho sức khỏe.