Hướng Dẫn Cách Phân Biệt Thận Âm Hư Và Thận Dương Hư

Bài viết được tham vấn chuyên môn bởi Lương Y Đỗ Minh Tuấn | Lĩnh vực khám chữa: Thận hư Nơi công tác Phòng Chẩn Trị YHCT Đỗ Minh Đường – Hà Nội

Theo Đông y, cả 2 giới nam nữ đều có thận âm và thận dương. Sự cân bằng âm dương là yếu tố quan trọng giúp cơ thể khỏe mạnh, đặc biệt là tạng thận, cải thiện chức năng bài tiết, thanh lọc cơ thể, tăng cường sinh lý, sinh lực. Tham khảo bài viết dưới đây để phân biệt thận âm hư và thận dương hư cũng như biết cách nhận biết, điều trị phù hợp.

Các yếu tố phân biệt thận âm hư và thận dương hư

Thận là cơ quan quan trọng trong cơ thể và tham gia vào nhiều quá trình hoạt động trong cơ thể. Với chức năng chính là lọc máu và đào thải các độc tố ra khỏi cơ thể, chỉ giữ lại protein và các khoáng chất, chất điện giải cần thiết có lợi cho sức khỏe. Thận khỏe mạnh, những chức năng này mới hoạt động trơn tru. Ngược lại, thận yếu, thận hư khiến quá trình lọc thải chất độc kém, khiến chúng tích tụ lại trong cơ thể và ảnh hưởng đến chức năng của nhiều cơ quan khác như niệu đạo, bàng quang, tuyến tiền liệt…

Theo Y học cổ truyền, thận là 1 trong 5 tạng cơ bản của con người gồm Tâm – Can – Tỳ – Phế – Thận. Trong đó, thận có nhiệm vụ kiểm soát và điều hòa các rối loạn trong cơ thể, nhờ sự tương quan liên kết chặt chẽ giữa các tạng phủ.

Thận hư là một chứng bệnh về lâm sàng và sinh hóa, là hiện tượng xuất hiện lượng lớn protein trong nước tiểu, làm giảm protein và albumin trong máu. Người mắc chứng thận hư đặc trưng với các triệu chứng nhu phù toàn thân hoặc phù tay, chân, mặt, mí mắt… Kèm theo đó là hàng loạt các rối loạn khác như rối loạn đông máu, rối loạn lipid máu, giảm miễn dịch tăng nguy cơ nhiễm trùng…

Trong đó, hội chứng thận hư là một trong những vấn đề tổn thương thận nặng nhất của bệnh. Được phân chia làm 2 dạng là thận âm hư và thận dương hư. Để phân biệt 2 dạng này, bạn cần nắm rõ bản chất của chúng dựa vào các thông tin sau:

# Về chức năng

Thận âm: Thận âm chủ về vật chất, duy trì dinh dưỡng để giữ cho cơ thể luôn khỏe mạnh. Riêng đối với nam giới, thận âm còn quyết định đến khả năng cương cứng của dương vật.
Thận dương: Thận dương chủ về sự hưng phấn, cảm xúc và tinh thần, giúp con người khỏe mạnh, nhanh nhẹn và linh hoạt hơn. Đồng thời, làm tăng ham muốn tình dục cho cả nam và nữ giới.

# Về triệu chứng

Cụ thể các triệu chứng thận âm hư và thận dương hư ở cả nam lẫn nữ giới.

Thận âm hư:
- Đối với nam giới: đau mỏi lưng gối, mất sức, mệt mỏi, bốc hỏa bứt rứt khó chịu trong cơ thể, ra mồ hôi trộm, rối loạn cương dương, di tinh, mộng tinh, tinh trùng loãng…;
- Đối với nữ giới: tê bì, đau nhức lưng, mệt mỏi, tức ngực, khó thở, thở yếu, ăn uống kém, hay rùng mình, ớn lạnh, sợ lạnh, giảm tinh thần, sắc mặt sạm tối, rụng tóc, gò má đỏ, khô họng, phân khô, lưỡi đỏ, ngũ tâm phiền nhiệt…;
Thận dương hư
- Đối với nam giới: Nam giới mắc chứng thận dương hư có các triệu chứng như suy giảm ham muốn tình dục, rêu lưỡi trắng nhợt, sắc mặt tối đen, mắc chứng tinh lạnh, tảo tinh, hoạt tinh, dương suy, đau mỏi đầu gối, lưng, eo, lạnh tay chân…;
- Đối với nữ giới: Gây ra các triệu chứng riêng biệt như rối loạn kinh nguyệt, ít kinh tắc kinh tử cung lạnh, khó có thai, giảm ham muốn, tiểu nhiều về đêm, tiểu ít, mãn kinh sớm dù chưa đến 50 tuổi…;

# Về nguyên nhân gây bệnh

Thận âm hư

Thường xảy ra ở người cao tuổi, lão hóa sớm, quan hệ tình dục quá mức, ảnh hưởng từ tác dụng phụ của các loại thuốc đặc trị bệnh hoặc những người có bệnh lý nền, bệnh mãn tính… Ngoài ra, chứng thận âm hư trong Đông y được lý giải xảy ra do các yếu tố sau:

Tiên thiên bất túc: Do thận tổn thương trong thời gian dài nhưng không được phát hiện sớm và điều trị phù hợp;
Thiếu hụt âm dịch ở thận: Đây là nguyên nhân hàng đầu gây ra mất cân bằng âm dương. Nếu không được cải thiện kịp thời có thể khiến thận tổn thương và gây thận âm hư;
Phù dương: Tức dương khí giảm, tăng hư dương, từ đó khởi phát các triệu chứng tổn thương thận âm.
Các nguyên nhân khác: Ngoài ra, những yếu tố về di truyền, ảnh hưởng từ các biến chứng của bệnh thận hoặc một số bệnh lý ác tính như đa u tủy xương, bạch cầu lympho… cũng có thể gây ra thận âm hư.

Thận dương hư

Thận dương hư cũng được gây ra bởi rất nhiều nguyên nhân khác nhau, ở cả nam và nữ. Có thể kể đến như sau:

Tuổi tác cao: Tuổi tác cao khiến cơ thể lão hóa, chức năng thận ngày càng suy yếu và có nguy cơ cao bị thận dương hư.
Quan hệ tình dục bừa bãi, không sử dụng biện pháp an toàn và tùy tiện cũng là nguyên nhân gây chứng thận hư.
Do ảnh hưởng từ các bệnh lý về thận, sinh dục, tiết niệu, xương khớp (như viêm đau khớp, đau dây thần kinh tọa, thoái hóa cột sống…) có nguy cơ cao gây ra chứng thận dương hư.

Cần làm gì để cải thiện chứng thận âm hư và thận dương hư?

Phân biệt thận âm hư và thận dương hư giúp xác định rõ ràng phương hướng xử lý và kiểm soát, điều trị bệnh. Tuy những chứng bệnh này không gây nguy hiểm đến tính mạng, nhưng nếu không can thiệp điều trị kịp thời sẽ gây ảnh hưởng không nhỏ đến sức khỏe thể chất, sinh lý. Nguyên tắc điều trị cả 2 chứng bệnh này là tập trung khắc phục triệu chứng.

Các phương pháp cải thiện chứng thận âm hư và thận dương hư phổ biến hiệu quả gồm:

1. Chữa bằng các bài thuốc Đông y

Tùy theo từng thể bệnh là thận âm hư hay thận dương hư mà cách dùng bài thuốc sẽ khác nhau. Cụ thể như:

Bài thuốc Đông y chữa thận âm hư

Bài thuốc số 1: Trị thận âm hư gây đau lưng

Bài thuốc này có tác dụng cải thiện các triệu chứng thận âm hư như đau lưng, tê mỏi gối, hoa mắt, đau đầu, chóng mặt.

Cách thực hiện

Chuẩn bị đầy đủ các vị thuốc gồm: hoài sơn, lộc giác giao, cao quy bản, thỏ ty tử và cẩu kỷ tử mỗi loại 12g, ngưu tất và sơn thù mỗi loại 4g cùng 16g thục địa.
Sắc mỗi ngày 1 thang thuốc cùng 1.5 lít nước, chắt lấy nước uống hàng ngày.
Người bị thận âm hư uống 3 lần/ ngày và kiên trì áp dụng cho đến khi các triệu chứng bệnh thuyên giảm.

Bài thuốc số 2: Trị thận âm hư gây chứng hư lao

Có tác dụng cải thiện các triệu chứng như đau mỏi, tê bì cơ bắp, giảm mệt mỏi, cảm giác suy nhược, ổn định tính khí do ảnh hưởng từ hiện tượng tinh huyết hao kiệt.

Cách thực hiện

Chuẩn bị các vị thuốc gồm: thục địa và quy bản mỗi thứ 240g, tri mẫu, hoàng bá và tủy lợn mỗi thứ 160g.
Trộn chung với nhau rồi tán nhuyễn mịn, trộn cùng với mật ong, nhào thành bột mịn.
Vo thành từng viên mỗi thứ 5g, uống 3 lần/ ngày, mỗi lần khoảng 2 viên để đạt hiệu quả tốt nhất.
Người mắc chứng thận âm hư nên kiên trì uống liên tục trong 3 tháng cho đến khi triệu chứng bệnh thuyên giảm hoàn toàn.

Bài thuốc số 3: Trị thận âm hư gây tắc kinh ở nữ giới

Dành cho chị em phụ nữ bị thận âm hư gây rối loạn kinh nguyệt, ít kinh hoặc tắc kinh.

Cách thực hiện

Chuẩn bị các vị thuốc gồm: đương quy và sơn thù mỗi thứ 8g, phục linh, hoài sơn, cẩu kỷ tử, đỗ trọng và thỏ ty tử mỗi thứ 12g cùng 26g thục địa.
Cho hết dược liệu vào ấm đun, sắc cùng với 1.5 lít nước.
Kiểm tra nước thuốc cạn xuống còn khoảng 1 chén nước thì tắt bếp, chắt nước sắc ra và chia làm 3 phần, uống hết trong ngày.

Bài thuốc Đông y chữa thận dương hư

Chứng thận dương hư ở cả nam và nữ giới thường được chỉ định áp dụng 2 bài thuốc sau:

Bài thuốc số 1: Thận khí hoàn

Chuẩn bị các vị thuốc sau: phục linh, sơn thù, trạch tả, đơn bì và sơn dược mỗi thứ 8g, 16g thục địa và 2g nhục quế.
Sắc uống mỗi ngày 1 thang, chia nước thuốc làm 3 phần uống hết trong ngày.

Bài thuốc số 2: Tứ thần hoàn

Chuẩn bị các dược liệu gồm: bổ cốt chỉ, ngô thù du, nhục đậu khấu và ngũ vị tử với liều lượng phù hợp.
Đun sắc tất cả các vị thuốc trên cùng với lượng nước vừa đủ, lưu ý đậy kín nắp và chỉnh nhỏ lửa.
Chắt 1/2 nước thuốc thu được ra chén, chia làm 3 phần nhỏ để uống sau các bữa ăn chính.

2. Các thủ thuật cải thiện triệu chứng

Xoa bóp, masasge và châm cứu là những thủ thuật hỗ trợ cải thiện triệu chứng thận âm hư, thận dương hư được áp dụng phổ biến. Kết hợp song song với dùng bài thuốc chắc chắn sẽ đem lại kết quả rõ rệt sau thời gian ngắn sử dụng. Trong đó:

Massage, xoa bóp: Là những động tác day, xoa, ấn, bóp nhẹ nhàng lên vùng da đau nhức hoặc các huyệt đạo có mối liên hệ mật thiết với thận. Nhờ đó giúp cải thiện các triệu chứng như đau mỏi lưng gối, tê bì tay chân, giảm căng thẳng thần kinh…
Châm cứu: Kỹ thuật này thường được áp dụng để chữa chứng thận dương hư là chính. Châm cứu là kỹ thuật châm kim trực tiếp lên cơ thể, tại vị trí các huyệt vị đã được xác định sẵn trước đó. Một số huyệt vị quen thuộc như: huyệt Thận du, Kinh môn, Thái khê, Âm cốc, Khí hải, Quan nguyên, Mệnh môn…

Lưu ý: Tuy đem lại hiệu quả và khá an toàn, nhưng điều trị chứng thận hư bằng kỹ thuật này cần được thực hiện ở những cơ sở YHCT uy tín, lương y bác sĩ giỏi, chuyên môn cao để tránh gây ra những rủi ro khó lường cho sức khỏe.

3. Tận dụng các loại thảo dược bổ thận tráng dương

Bổ thận tráng dương bằng thảo dược tự nhiên là mẹo dân gian được nhiều người áp dụng. Cách này đặc biệt phù hợp với nam giới mắc chứng thận hư gây suy giảm chức năng sinh lý. Cách chữa này có tính an toàn cao vì hầu hết các loại dược liệu tự nhiên đều lành tính với sức khỏe.

Cụ thể, các loại thảo dược này có tác dụng bổ thận tráng dương, hỗ trợ cải thiện các triệu chứng thận âm hư hoặc thận dương hư. Đồng thời giúp:

Kích thích tăng cường sản sinh hormone testosterone;
Nâng cao tần suất quan hệ và đời sống tình dục;
Hỗ trợ cải thiện các vấn đề sinh lý như xuất tinh sớm, rối loạn cương dương, yếu sinh lý, liệt dương, di tinh, mộng tinh, giảm ham muốn, tinh trùng yếu…;

Một số loại thảo dược thuốc Nam có tác dụng bổ thận tráng dương, chữa thận hư tốt như:

Ba kích tím
Nấm ngọc cẩu
Nhục thung dung
Sâm cau
Đông trùng hạ thảo
Dâm dương hoắc
Cây cỏ xước
Bạch tật lê
Cẩu tích
Rễ cau
…

Lưu ý: Chỉ áp dụng cách chữa này cho những trường hợp bị thận âm hư hoặc thận dương hư mức độ nhẹ. Kiên trì sử dụng và tuân thủ liều dùng phù hợp để đạt hiệu quả tốt nhất, tránh các rủi ro ngoài ý muốn.

4. Kết hợp phương pháp chăm sóc khoa học

Một chế độ ăn uống, sinh hoạt và vận động khoa học tác động tích cực đến chức năng thận, góp phần đẩy nhanh quá trình cải thiện chứng thận âm hư, thận dương hư hiệu quả hơn. Cụ thể những điều cần thực hiện như sau:

Về chế độ ăn uống

Người bệnh thận âm hư và thận dương hư nên tăng cường bổ sung các loại thực phẩm có tính mát, giúp sinh tân dưỡng âm có lợi cho thận và các cơ quan khác.

Thịt vịt: Người mắc bệnh nên ăn thịt vịt từ 2 – 3 lần/ tuần. Thực phẩm này có tác dụng dưỡng âm, thanh nhiệt 5 tạng trong cơ thể.
Cật lợn: Đây cũng là loại thực phẩm nên ưu tiên bổ sung trong thực đơn hàng ngày của người mắc chứng thận hư. Vì cật lợn rất giàu dinh dưỡng, như vitamin A, B1, sắt, canxi, phospho…
Các loại động vật: Như sò điệp, hàu, ghẹ, tôm, cua, lươn biển… Đây là những loại thực phẩm giàu dinh dưỡng, tốt cho sức khỏe thể chất, sức khỏe sinh lý và cải thiện căng thẳng, mệt mỏi.
Đồng thời, bổ sung các loại rau xanh, củ quả, trái cây tươi như bắp cải, ớt chuông đỏ, rau chân vịt, rau cần tây, súp lơ xanh, giá đỗ, hành tây, tỏi, chuối, bơ, việt quất…
Ăn uống đủ bữa, chế biến đa dạng các món ăn, kết hợp đa dạng các loại thực phẩm để cân bằng dinh dưỡng.
Ăn uống thanh đạm, chế biến món ăn ít gia vị, giảm lượng muối, đường khi chế biến thức ăn.
Tránh ăn những món chiên xào nhiều dầu mỡ, cay nóng, thực phẩm đồ hộp chứa chất bảo quản…

Về chế độ sinh hoạt

Song song với ăn uống, người mắc chứng thận hư nói chung cần điều chỉnh chế độ sinh hoạt sao cho khoa học để sớm đẩy lùi bệnh.

Quan hệ tình dục phù hợp, dùng biện pháp an toàn và nhẹ nhàng.
Vận động thể thao, rèn luyện thể chất khoa học để nâng cao sức khỏe, cải thiện sức đề kháng tự nhiên cho cơ thể.
Thực hiện chế độ sinh hoạt hợp lý một cách nghiêm túc, ngủ đủ giấc, đúng giờ, tránh thức khuya và không làm việc quá sức.
Duy trì tinh thần thoải mái, thư giãn, tránh căng thẳng mệt mỏi để phòng ngừa bệnh tái phát.

Trên đây là cách phân biệt thận âm hư và thận dương hư cơ bản dựa trên các yếu tố về định nghĩa chức năng, nguyên nhân và triệu chứng. Hy vọng những kiến thức trên, quý bạn đọc đã nắm được những thông tin cần biết về chứng thận hư nói chung. Tốt nhất nên tìm đến những cơ sở y tế Đông y uy tín để được thăm khám và tư vấn điều trị, hướng dẫn chăm sóc phù hợp.