Chụp X Quang Có Phát Hiện Thoát Vị Đĩa Đệm? Giải Đáp

Bài viết được tham vấn chuyên môn bởi Lương Y Đỗ Minh Tuấn | Lĩnh vực khám chữa: Thoát vị đĩa đệm Nơi công tác Phòng Chẩn Trị YHCT Đỗ Minh Đường – Hà Nội

Chụp X quang có phát hiện thoát vị đĩa đệm không là vấn đề được nhiều người quan tâm. Theo các chuyên gia, hình ảnh X quang cho phép quan sát cấu trúc và hình dạng cột sống thông qua màu trắng, đen hoặc xám, có thể phát hiện và chẩn đoán được thoát vị đĩa đệm. Kỹ thuật này khá đơn giản, thực hiện nhanh chóng và chi phí thấp nên được áp dụng rất phổ biến.

Chụp X quang là gì?

Trước khi tìm hiểu vấn đề chụp X quang chẩn đoán thoát vị đĩa đệm, bạn cần hiểu cơ bản về phương pháp chụp X quang. Theo các tài liệu y học, tia X quang là một trong những tia có bức xạ năng lượng cao nhất được ứng dụng trong y học. Thiết bị máy chụp X quang có khả năng phát ra những chùm tia X, chúng có khả năng đi xuyên qua cơ thể và hiển thị ra hình ảnh bên ngoài.

Tùy theo khả năng hấp thụ bức xạ tia X của từng người mà hình ảnh hiển thị sẽ khác nhau. Màu sắc đặc trưng của hình chụp X quang là trắng, đen hoặc xám tùy theo từng cơ quan, bộ phận. Chẳng hạn như:

Tia X chiếu qua xương sẽ cho hình ảnh màu trắng do nguồn canxi trong xương cao, tạo thành các mô đặc có khả năng cản trở nhiều tia X;
Chiếu qua các mô mềm, dịch lỏng, chất béo sẽ cho hình ảnh màu xám do khả năng hấp thụ kém;
Hình ảnh X quang màu đen thường là ở phổi, do phổi chứa không khí và rỗng;

Chụp X quang là phương pháp cần thiết được chỉ định thực hiện trong chẩn đoán nhiều bệnh lý về xương khớp, tim mạch, hô hấp…

Chụp X quang có phát hiện thoát vị đĩa đệm không?

Chụp X quang là một trong những phương pháp chẩn đoán các bệnh lý về cơ xương khớp được áp dụng phổ biến nhất hiện nay. Thông qua hình ảnh X quang tại vị trí xương khớp tổn thương, cộng với thăm khám các triệu chứng lâm sàng và đánh giá từ các bài test chức năng vận động mà bác sĩ sẽ đưa ra chẩn đoán chính xác về bệnh lý đang mắc phải.

Một trong những kỹ thuật chụp được thực hiện phổ biến nhất là chụp X quang cột sống. Nhằm mục đích phát hiện các triệu chứng lâm sàng do thoát vị đĩa đệm, thoái hóa cột sống, viêm cột sống dính khớp, u tủy sống, dị dạng cột sống bẩm sinh,… Vì vậy, câu trả lời cho câu hỏi “Chụp X quang có phát hiện thoát vị đĩa đệm không?” chính là CÓ.

Thoát vị đĩa đệm là hiện tượng khối nhân nhầy nằm trong lớp màng bao xơ đĩa đệm bị thoát vị ra ngoài. Chúng tích tụ xung quanh cột sống, số lượng ngày càng tăng lên gây chèn ép lên các dây thần kinh, tủy sống và khiến người bệnh đau nhức.

Dựa theo khái niệm này, có thể thấy rằng tuy chụp X quang có thể phát hiện thoát vị đĩa đệm, nhưng chỉ phù hợp áp dụng cho trường hợp lớp màng bao xơ đã rách, khối nhân nhầy tràn ra ngoài, chèn lên các rễ dây thần kinh, tủy sống, các đốt sống đĩa đệm bị lệch hẳn khỏi vị trí ban đầu, có biến chứng làm hẹp khoang liên đốt sống… Hay hiểu một cách đơn giản là chụp X quang chỉ phát hiện được thoát vị đĩa đệm giai đoạn nặng.

Ngoài ra, một số trường hợp thông qua hình ảnh chụp X quang mà có thể quan sát và đánh giá tư thế cột sống. Với những người bác sĩ có nhiều kinh nghiệm, hoàn toàn có thể dự đoán trước triệu chứng sớm của thoát vị đốt sống cổ hoặc cột sống lưng.

Riêng với những cơ sở y tế không có đủ điều kiện về trang thiết bị, vật tư, chụp X quang thường được kết hợp với tiêm chất cản quang. Áp dụng cách này giúp bác sĩ dễ dàng quan sát thấy hình ảnh gián tiếp của khối nhân nhầy, dự đoán việc liệu nó có bị thoát vị hay không, đã tràn ra hay chưa và có chèn ép lên dây thần kinh, tủy sống không…

Chỉ định và chống chỉ định chụp X quang chẩn đoán thoát vị đĩa đệm

Chụp X quang là kỹ thuật chẩn đoán được áp dụng phổ biến nhất hiện nay vì tính hiệu quả và chi phí thấp. Nhưng cũng tiềm ẩn nhiều rủi ro khó lường nên không phải ai cũng có thể áp dụng được.

Trường hợp được chỉ định chụp X quang

Đối với bệnh nhân thoát vị đĩa đệm, chỉ nên thực hiện chụp X quang để chẩn đoán bệnh khi phát hiện các triệu chứng sau:

Xuất hiện các cơn đau nhức vùng cổ hoặc thắt lưng đột ngột, dữ dội và kéo dài âm ỉ, càng cử động càng đau nhức nhiều;
Tay chân tê bì, rối loạn cảm giác, ngứa ran khó chịu như có kiến bò khắp người;
Cơn đau và tê bì lan nhanh xuống tứ chi, mông, đùi…;
Có cảm giác cơ thể yếu đi, không có sức, bí tiểu, són tiểu, mất kiểm soát đại tiểu tiện…;
Teo cơ, mất khả năng đi lại do liệt chi;

Ngoài ra, những đối tượng như người lớn tuổi, thừa cân béo phì lâu năm, thường xuyên lao động nặng hoặc đã và đang mắc các bệnh lý về cột sống, xương khớp khác… cũng có thể thực hiện chụp X quang để tầm soát thoát vị đĩa đệm sớm.

Chống chỉ định

Không được chỉ định chụp X quang đối với các trường hợp sau:

Phụ nữ mang thai, nhất là phụ nữ đang mang thai 3 tháng đầu vì có thể gây dị tật thai nhi, phụ nữ sau sinh đang cho con bú;
Người có tiền sử suy gan, suy thận, đái tháo đường giai đoạn mất bù, mắc các bệnh về tuyến giáp hoặc có cơ địa dị ứng với các hoạt chất chứa iốt…;
Bệnh nhân đang bị tràn khí hoặc tràn máu màng phổi;

Một số phương pháp chụp X quang cột sống phổ biến

Có nhiều phương pháp chụp X quang chẩn đoán thoát vị đĩa đệm khác nhau tùy theo vị trí cột sống tổn thương. Có thể kể đến như:

Chụp đốt sống cổ C1-C2: Người bệnh nằm trong tư thế ngửa và há miệng, chiếu tia X từ trước ra sau.
Chụp đốt sống cổ chếch 3/4: Đối với phương pháp này, tia X được chiếu chếch 1 góc 45 độ so với mặt phẳng cột sống cổ. Nhằm phát hiện dấu hiệu chèn ép rễ dây thần kinh hoặc các tủy sống.
Chụp ống tủy cản quang (Myelography): Trước khi chụp X quang, người bệnh sẽ được tiêm thuốc cản quang vào vùng rễ thần kinh hoặc ống tủy. Kỹ thuật này giúp phát hiện tình trạng ống tủy bị hẹp hoặc tắc, khối thoát vị chèn ép rễ thần kinh do thoát vị đĩa đệm cột sống lưng.

Chụp X quang chẩn đoán thoát vị đĩa đệm được thực hiện như thế nào?

Chụp X quang chẩn đoán thoát vị đĩa đệm là kỹ thuật xét nghiệm nhanh chóng, chỉ mất khoảng 5 – 10 phút và không quá phức tạp. Quy trình thực hiện cơ bản gồm các bước sau:

Giai đoạn chuẩn bị trước khi chụp X quang

Để được chỉ định chụp X quang, người bệnh sẽ được yêu cầu thực hiện một số bước sau:

Mô tả cụ thể chính xác triệu chứng bệnh mà bản thân đang mắc phải;
Thông báo cho bác sĩ biết chính xác các loại thuốc bạn đang sử dụng, kể cả thực phẩm chức năng. Vì nhiều loại thuốc có khả năng làm giảm tác dụng của thuốc cản quang, ảnh hưởng đến kết quả chụp X quang;
Thông báo về việc mang thai hoặc vừa sinh con xong cho bác sĩ để được thay thế bằng biện pháp chẩn đoán khác phù hợp hơn, chẳng hạn như siêu âm;
Thay trang phục áo choàng do bệnh viện cung cấp, tháo hết tất cả đồ dùng kim loại, trang sức đeo trên người để tránh làm cản trở quá trình chẩn đoán;

Giai đoạn trong quá trình chụp X quang

Bước 1: Tùy vào vị trí cần chụp X quang mà bệnh nhân sẽ đứng thẳng hoặc nằm nghiêng sao cho thuận tiện.
Bước 2: Kỹ thuật viên tiến hành căn chỉnh vị trí phù hợp để có góc chụp tốt nhất.
Lưu ý, trong suốt quá trình chụp X quang, người bệnh cần phải nằm im tuyệt đối để thu được hình ảnh X quang rõ nét nhất.

Giai đoạn sau khi chụp X quang

Hình ảnh chụp X quang cột sống thu được cộng với các triệu chứng lâm sàng sẽ giúp bác sĩ dễ dàng đưa ra chẩn đoán chính xác việc bạn có bị thoát vị đĩa đệm hay không, mức độ thoát vị… Tuy nhiên, trong trường hợp kết quả chụp vẫn chưa rõ ràng, hình ảnh không thể hiện rõ tổn thương thoát vị, bắt buộc phải tiến hành thêm một số kỹ thuật xét nghiệm khác như:

Chụp cộng hưởng từ MRI;
Chụp cắt lớp vi tính CT scan;
Kiểm tra xét nghiệm dịch ổ khớp;
…

Dựa vào kết quả chẩn đoán cuối cùng mà bác sĩ sẽ tư vấn cụ thể cho bệnh nhân. Đồng thời xây dựng phác đồ điều trị phù hợp nhất với từng trường hợp bệnh. Một số phương pháp điều trị phổ biến như:

Dùng thuốc chữa thoát vị đĩa đệm;
Kết hợp vật lý trị liệu;
Mổ thoát vị đĩa đệm;
…

Hy vọng những thông tin trong bài viết trên đã giúp quý bạn đọc có câu trả lời cho câu hỏi “Chụp X quang có phát hiện thoát vị đĩa đệm không?”. Đồng thời, nắm rõ những chỉ định, quy trình thực hiện cơ bản khi chụp X quang để đạt được kết quả tối ưu. Từ đó đưa ra chẩn đoán chính xác tình trạng và mức độ thoát vị đĩa đệm, xây dựng phác đồ điều trị phù hợp nhất.